Khủng hoảng than ở châu Á- ‘món quà’ cho đường ống Power of Siberia-2 của Nga

Khủng hoảng than ở châu Á bắt nguồn từ Indonesia khiến các quốc gia khu vực không có than nhiệt trong một tháng, điều này có nguy cơ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu.

Được biết nhà xuất khẩu than nhiệt điện lớn nhất thế giới để sản xuất điện đã cấm xuất khẩu hoàn toàn. Chúng ta đang nói về Indonesia, họ đã quyết định duy trì hoạt động tại thị trường nội địa cho đến cuối tháng 1 năm nay.

Việc gia hạn lệnh cấm, theo cộng đồng chuyên gia quốc tế, dưới tác động của yếu tố thời tiết, chắc chắn sẽ dẫn đến một đợt khủng hoảng năng lượng mới. Tuy nhiên thời điểm này giá than sẽ tăng mạnh, gây ra tình trạng khan hiếm.

Than là nguồn tài nguyên chính để sản xuất điện ở các quốc gia thuộc khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APR). Sự thiếu hụt của nó có nguy cơ trở thành thảm họa, đặc biệt là do các nước xuất khẩu không có khả năng đáp ứng nhu cầu bổ sung trên thị trường.

“Không chỉ ở thị trường châu Á mà còn trên toàn thế giới, than đã khan hiếm. Do vậy chi phí đã tăng mạnh, và khi đạt mức 400 - 500 USD / 1.000 mét khối, các công ty năng lượng bắt đầu tích cực chuyển sang sản xuất than.

Cạnh tranh gay gắt giữa các nhiên liệu bắt đầu khi than trở nên rất có lợi cho người tiêu dùng. Theo kết quả nghiên cứu của năm ngoái, mức tăng trưởng tiêu thụ than trên toàn thế giới lên tới gần 9%.

"Điều này cho thấy sự trở lại của nguồn tài nguyên này đối với ngành năng lượng toàn cầu”, ông Igor Yushkov - nhà phân tích hàng đầu tại Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia và là chuyên gia tại Đại học Tài chính thuộc Chính phủ Liên bang Nga đã nói với tờ Economics Today.

Xuất khẩu than bị hạn chế ngay cả từ Nga, đặc biệt là do khả năng của tuyến đường Baikal - Amur (BAM) và tuyến đường xuyên Siberia (Transsib). Vào năm 2021, cơ sở hạ tầng đường sắt này đã giúp cung cấp 129 triệu tấn than cho các nước khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Trên thực tế, cơ sở hạ tầng đường sắt đã hoạt động ở mức giới hạn vào năm ngoái, nhưng bất chấp điều này, Bộ Phát triển Năng lượng Nga có kế hoạch tăng nguồn cung thêm 10 triệu tấn vào năm 2022.

Nhưng ngay cả khi xuất khẩu tăng, Moskva cũng sẽ không thể bù đắp được những thiệt hại do lệnh cấm ở Indonesia, quốc gia hàng năm cung cấp 480 triệu tấn cho thế giới. Hầu hết nó được dành cho các nước châu Á, đặc biệt là Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Việc ngừng xuất khẩu than nhiệt từ Indonesia không thể khiến các quốc gia châu Á cảm thấy đáng trách nếu Australia - một trong những nhà cung cấp chính có thể bù đắp một phần cho việc thiếu hụt khối lượng.

Nhưng một cơ hội như vậy đã bị bỏ lỡ do quyết định chính trị của Bắc Kinh, vốn đã chặn thị trường Trung Quốc của Canberra. Giờ đây các doanh nghiệp Australia tập trung vào người tiêu dùng ở Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc. Trước hết, họ tăng lượng giao hàng cho New Delhi lên 15,6%.

“Cũng có một cuộc khủng hoảng ở Trung Quốc, khi Bắc Kinh vào đêm trước của hội nghị COP-26 đã thể hiện mình như là một nhà cải cách, từ bỏ năng lượng carbon. Một phần các nhà máy nhiệt điện than đã bị đóng cửa, dẫn đến tình trạng thiếu điện".

"Vào tháng 10 - 11, Bắc Kinh nối lại hoạt động sản xuất, mở mỏ than, nhà máy điện và làm ngơ với môi trường. Nhưng lý do chính giải thích cho cuộc khủng hoảng là do một số nhà cung cấp, trong đó có Indonesia, vốn bị ảnh hưởng bởi những cơn mưa đã giảm doanh số bán hàng", ông Yushkov nói thêm.

Theo chuyên gia này, khoảng một nửa sản lượng xuất khẩu của Australia bao gồm than cốc - tức là loại tài nguyên có các đặc tính phù hợp với ngành công nghiệp luyện kim, Canberra cũng bán nó cho Trung Quốc.

“Việc Trung Quốc gia tăng nhập khẩu sẽ gây ra tình trạng thiếu than nhiệt ở các khu vực khác. Trong bối cảnh đó, chi phí tài nguyên ở các nước châu Âu sẽ tăng lên, kéo theo những hệ quả tiêu cực vào lúc cao điểm”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Tuy nhiên với chiến lược phát triển “xanh” tương tự mục tiêu của Liên minh châu Âu, nên sự phát triển của ngành than chưa sôi động.

Một cuộc khủng hoảng năng lượng mới, gây ra bởi giá than tăng và sự thiếu hụt của nó, sẽ có ích cho phía Nga, điều này không loại trừ việc gia tăng khối lượng xuất khẩu.

Nhưng điều này sẽ đòi hỏi phải hiện đại hóa và mở rộng cơ sở hạ tầng đường sắt. Khi đó vị thế của Nga ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ được củng cố đáng kể.

Một kịch bản như vậy sẽ cho phép Moskva giữ lợi thế trong các cuộc đàm phán với Trung Quốc để đẩy nhanh việc xây dựng một đường ống dẫn khí giữa các mỏ ở Siberia và Khu tự trị Tân Cương ở phía Tây nước này, đó chính là Power of Siberia-2.