- Cứu hộ thành công một cá thể gấu chó và hai cá thể khỉ
- Xem tận mắt cảnh trồng rau, nuôi lợn, thả cá giữa trung tâm Hà Nội
- Lạc vào những "vườn rau mini" của người dân Hà Nội
Ông Phiến và con cá Anh Vũ quý hiếm (ảnh tư liệu)
Văn Lang đệ nhất ngư
Cá Anh Vũ từng nổi tiếng là món ăn quý hiếm tiến cúng vua chúa phong kiến. Loài cá này sống dưới các hầm đá dưới sông, chỉ ở ngã ba Bạch Hạc (Việt Trì - Phú Thọ), nhưng ngay cả người dân bản địa cũng rất ít người được thấy hình dạng loại cá này. Ở Bạch Hạc có câu “ngũ quý hà thủy”, tức chỉ về 5 loại cá ngon của sông nước linh thiêng. Cá Anh Vũ được xếp hàng đầu.
Tiếp theo là cá Chiên, Dầm xanh, cá Lăng và cá Bông. Bốn loại cá đứng sau thì không quá hiếm, nhưng với Anh Vũ thì hơn chục năm nay gần như đã vắng bóng. Thế nên loài cá này dường như đã trở thành huyền thoại, là niềm tự hào về sản vật mà đất Tổ vua Hùng có được. Từ năm 1992, Bộ Khoa học, công nghệ và môi trường đã ghi nhận cá Anh Vũ trong sách đỏ Việt Nam, phần động vật là loài đang có nguy cơ tuyệt chủng cần được bảo vệ.
Cá Anh Vũ được Vua Hùng phong là “Văn Lang đệ nhất ngư”
Chúng tôi tìm gặp ông Nguyễn Văn Nụ (74 tuổi), làm nghề đánh bắt đã hơn 50 năm nay ở ngã ba Bạch Hạc. Ông Nụ khẳng định đã từng nhìn, thậm chí bắt được cá Anh Vũ. “Năm 1980 tôi và vài anh em ngư dân địa phương có lặn xuống hầm đá dưới sông quây lưới và bắt được hai con cá Anh Vũ. Có người đến trả giá rất cao nhưng vì sợ bị quả báo nên lại thả cá đi”, ông Nụ nhớ lại.
Cũng theo ông Nụ, hơn chục năm về trước, ở Việt Trì có một đại gia nức tiếng chuyên bán cá Anh Vũ. Khách lắm tiền kéo đến rất đông, ô tô xịn xếp dài hàng dãy nhưng hầu hết phải ra về vì không đến lượt. Khách muốn ăn phải đặt hàng trước cả tháng trời, bỏ ra số tiền không hề nhỏ nhưng số lượng cũng không được nhiều.
“Cá Anh Vũ giá không phải 1 triệu đồng/cân như người ta nói, mà hàng chục triệu mới đúng. Loại cá giá 1 triệu chỉ là loài cá gì đó nuôi trong trang trại, khách không biết mà thôi. Làm nghề bắt cá nên tôi biết cá Anh Vũ rất hiếm, không phải muốn là bắt được, mà phải có chu kỳ theo lịch mặt trăng”, ông Nụ cho biết.
Phần môi cá có hình khối sụn
Đại gia nhờ cá quý
Theo mách nước của ông Nụ, chúng tôi tìm đến quán cá của một người tên là Phiến từng bán cá Anh Vũ ở Việt Trì. Tuy nhiên, ông Phiến đã không còn quản lý quán cá ấy nữa mà nhường lại cho người khác để chuyển về Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc) đầu tư vào hàng chục hecta vườn cây cảnh.
Phải theo rất nhiều thông tin chúng tôi mới gặp được ông Phiến. Trước đây, ông Phiến lấy tên vợ ghép vào làm tên cho cửa hàng, gọi là quán cá Hoan Phiến. Ông Phiến người Thái Bình lên Phú Thọ từ những năm 1965 và thuê một mảnh đất nhỏ ở gần ngã ba Bạch Hạc để lập nghiệp.
Mới đầu, ông Phiến cũng không biết ở ngã ba sông này lại có loài cá Anh Vũ quý hiếm ấy. Bây giờ, ông khá tường tận về loài cá này: “Khi mùa lũ về làm vẩn đục tất cả các con sông thì cá Anh Vũ theo quy luật ngược dòng lên tận Na Hang, Lâm Bình (Tuyên Quang) bắt đầu mùa sinh sản trong các hốc đá. Qua mùa lũ, cá Anh vũ lại tìm về ngã ba Bạch Hạc, nơi có ba màu nước và trú ngụ trong các hầm đá phía dưới”.
Sau khi tìm hiểu sâu về loài cá này, ông Phiến đã cho người xuống các hầm đá để bắt. Vì đặc tính chỉ sống trong hầm đá sâu nên không thể câu được cá Anh Vũ mà thợ lặn phải xuống dưới hang quây lưới và dùng dụng cụ là cái đụp để bắt cá. Ông Phiến cho biết, cá Anh Vũ rất dễ phân biệt vì phần miệng sùi ra như mõm lợn.
Sở dĩ miệng cá sùi ra vì chúng chỉ ăn rêu ở các vách đá, lâu dần, môi cá sùi ra thành sụn, đó là phần giá trị nhất của cá Anh Vũ. Nhiều người cho rằng, phần sụn ở môi cá Anh Vũ đem hầm cách thủy với mật ong thì sẽ có tác dụng cường dương mà không loại thuốc nào có thể bằng.
Nhưng theo ông, phần ngon nhất vẫn là lòng cá mà trên đời không có sản vật nào sánh bằng. Thần dược tăng cường sức khỏe lại nằm ở phần túi mật. Lại thêm quan niệm “phát lộc, phát tài” khi ăn cá Anh Vũ nên các đại gia bằng mọi cách nhờ ông Phiến dành phần cho một suất.
Nhờ cá Anh Vũ mà ông Phiến trở nên giàu có với hệ thống mấy nhà hàng lớn ở Việt Trì. Ông Phiến không tiết lộ lý do tại sao bỏ nghề bán cá Anh Vũ, nhưng nhiều người phỏng đoán ông bỏ nghề vì loài cá này đã tuyệt chủng ở ngã ba Bạch Hạc.
Ông Nụ từng bắt được cá Anh Vũ ở ngã ba Bạch Hạc nhưng lại thả ra
Hồi sinh “cá tiến vua”
Hàng chục năm nay, hầu như không ai thấy loài cá Anh Vũ ở ngã ba Bạch Hạc nữa, nhưng cũng tại Phú Thọ có một nơi đang âm thầm giúp cho loài cá quý hiếm này hồi sinh. Kỹ sư Nguyễn Mạnh Phúc hiện đang làm việc tại Chi cục Giống thủy sản Phú Thọ ở xã Sơn Vi (Lâm Thao) cho biết: “Loài cá Anh Vũ đã thực sự hồi sinh. Tháng 10-2014, đề tài đã được công bố và nghiệm thu”.
Theo anh Phúc, cá Anh Vũ được hồi sinh nhờ chuyển giao công nghệ từ Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I. Chi cục Giống thủy sản Phú Thọ đã nhân giống thành công loài cá này. Quá trình lùng kiếm các cặp cá bố mẹ là cả một câu chuyện dài lẫn những gian nan, khó nhọc. Thế nhưng, núi rừng trùng điệp luôn ẩn chứa những bất ngờ và cả những phép màu.
Đến nay, hàng nghìn con cá Anh Vũ đầu tiên nhân giống thành công đã được thả xuống Đầm Trâu (Hạ Hòa), Hồ Ly (Yên Lập) và một số hồ tự nhiên để bảo tồn và gây dựng lại nguồn gene quý hiếm mà thiên nhiên đã ban tặng. Anh Phúc chia sẻ: “Mỗi con cá Anh Vũ là những giọt mồ hôi mặn chát của những anh em “sống cùng cá, ngủ cùng cá” để loài Anh Vũ không bị tuyệt chủng mà hồi sinh như huyền thoại vốn có”.
