Hậu xung đột Nga-Ukraine: Tái hiện ‘Chiến tranh lạnh mới’ và đối trọng mới của NATO?

Sau khi Nga bắt đầu chiến dịch đặc biệt nhằm phi quân sự hóa và phi phát xít hóa Ukraine vào hôm 24/2/2022, phương Tây đã tăng cường áp lực trừng phạt đối với Moscow. Mới đây, Nhà Trắng đã áp đặt thêm các lệnh trừng phạt nhằm vào lĩnh vực xuất khẩu năng lượng của Nga.

Điện Kremlin gọi các hạn chế này là một cuộc chiến tranh kinh tế với quy mô chưa từng có trước nay, đồng thời thực hiện các biện pháp trả đũa bằng cách cấm các nhà đầu tư nước ngoài rút tiền khỏi hệ thống tài chính Nga và chuyển thanh toán khí đốt thành đồng rúp.

Tổng thống Vladimir Putin đã chỉ ra, chính sách kiềm chế và làm suy yếu nước Nga là một chiến lược lâu dài của phương Tây. Các lệnh trừng phạt của Mỹ và các đồng minh mặc dù có gây tổn thất cho Nga nhưng đã giáng một đòn mạnh vào toàn bộ nền kinh tế toàn cầu.

Nhà lãnh đạo Nga cho biết, Moscow hoàn toàn có đủ khả năng vượt qua những “đòn thù” của Washington. Ông còn bày tỏ sự tin tưởng rằng, những sự kiện hiện tại sẽ là dấu chấm hết của sự thống trị toàn cầu của phương Tây cả về chính trị và kinh tế.

Theo giới chuyên gia kinh tế, với đòn trừng phạt mới nhất, Bộ Tài chính Mỹ đang theo đuổi hai mục đích chính, một là giảm nguồn thu từ dầu mỏ của Nga, hai là ngăn chặn sự gia tăng của giá “vàng đen”, vốn thực sự thảm khốc đối với nền kinh tế thế giới, đặc biệt là châu Âu.

Phối hợp với Mỹ để giảm giá dầu, châu Âu cũng đã thông qua lệnh cấm vận dầu mỏ một phần và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với hoạt động bảo hiểm hàng hải cho hàng hóa dầu của Nga.

Theo chuyên gia kinh tế Martin Sandbu viết trên Financial Times, đề xuất hạn chế giá dầu của Nga do Mỹ đưa ra sẽ chỉ nhấn mạnh sự phụ thuộc của toàn thế giới vào nguồn tài nguyên này.

Tác giả tin rằng, tại hội nghị thượng đỉnh G7 được tổ chức ở Đức vừa qua, Mỹ đã gieo rắc nỗi sợ hãi cho các đối tác, buộc họ phải đưa vào trong thông cáo chung cuối cùng, bất kể dưới hình thức này hay hình thức khác, về khả năng hạn chế giá dầu. Nhưng Washington không thể đạt được mục đích.

Theo ông, kế hoạch của Mỹ nhằm hạn chế giá của nguồn tài nguyên này có thể dẫn đến thực tế là khối lượng dầu mà Nga bán ra sẽ giảm, nhưng chỉ ở mức không đáng kể và sự giảm cung nhỏ này sẽ làm tăng giá nhiều đến mức Moscow sẽ nhận được nhiều doanh thu hơn nữa.

Một chuyên gia khác là ông Gerald Seib nhận xét trong bài báo trên The Wall Street Journal rằng, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã bù đắp thiệt hại từ các lệnh trừng phạt của phương Tây bằng cách chuyển hướng cung cấp khí đốt sang thị trường châu Á.

Theo tác giả bài báo, ông chủ Điện Kremlin có một số lý do để vui mừng với kế hoạch của mình và phớt lờ các lệnh trừng phạt của phương Tây, bởi Nga đang bán được một lượng dầu đáng kể cho Ấn Độ và đang khám phá khả năng bán khí đốt tự nhiên cho Pakistan.

Ngoài ra, Tổng thống Nga cũng có những thành công trên mặt trận ngoại giao, khi có tới 35 quốc gia, bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, đã từ chối lên án chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại phiên họp đặc biệt của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào đầu tháng 3/2022.

Ông Seib lưu ý rằng các nước BRICS (một khối quy tụ “các nền kinh tế lớn mới nổi” gồm: Brasil, Nga (Russia), Ấn Độ (India), Trung Quốc (China) và Nam Phi (South Africa) và SCO (“Tổ chức Hợp tác Thượng Hải”) cũng mang lại lợi thế cho ông Putin.

Những quốc gia này không phải là những người chơi lớn về kinh tế hoặc ngoại giao, nhưng nhiều quốc gia là thị trường mới nổi nằm trên các tuyến thương mại chiến lược và một số nắm giữ các khoáng sản quan trọng cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.

Nhà báo lưu ý rằng, sau khi bắt đầu xung đột ở Ukraine, Mỹ và các đối tác NATO tập trung vào việc thống nhất phương Tây. Trong khi đó, Trung Quốc và Nga nêu rõ quan điểm là, ước vọng của Mỹ là lối suy nghĩ lỗi thời từ thời Chiến tranh Lạnh và giờ đây đã không còn phù hợp.

Trong bối cảnh quan hệ giữa Đông và Tây đang xấu đi do cuộc xung đột Nga-Ukraine, Moscow đang xây dựng một mạng lưới mới trong lĩnh vực ngoại giao, kinh tế và an ninh dọc theo trục Bắc-Nam, nhằm phá bỏ cái “ vòng kim cô” mà phương Tây đang thít chặt quanh nước Nga.

Trong đó, Trung Quốc (là thành viên của cả BRICS và SCO) là đồng minh chủ chốt của Nga. Ngoài ra, còn có Iran - một đối thủ lớn khác của phương Tây, cùng một số cường quốc có đường lối tương đối độc lập là Ấn Độ, Nam Phi, Brasil. Thậm chí cả một quốc gia NATO là Thổ Nhĩ Kỳ cũng nhăm nhe gia nhập các liên minh do Nga đứng đầu.

Tác giả nhấn mạnh rằng, tình trạng này đang tái hiện một cuộc “Chiến tranh lạnh mới” và hậu xung đột Nga-Ukraine, SCO hoàn toàn có thể trở thành một đối trọng mới của NATO, sau khi Khối hiệp ước Warszawa tan rã.

Ông tin rằng, sự thờ ơ từ phía Mỹ với các quốc gia châu Phi và Mỹ Latinh, cũng như nhận thức của các nước rằng, Washington là một đối tác không đáng tin cậy, sẽ mang lại cho Nga và Trung Quốc không gian rộng mở để hành động phá thế độc tôn của Mỹ.