Đột phá trong nghiên cứu về gen người ở Việt Nam

ANTĐ - Bằng những công nghệ và phương pháp tính toán hiện đại với độ chính xác cao, các nhà khoa học của Đại học QGHN đã tiến hành xây dựng và phân tích thành công hệ gen của cá thể người Việt. Kết quả phân tích được so sánh với hệ gen chuẩn của người và thấy gần như toàn bộ hệ gen chuẩn của người được bao phủ bởi dữ liệu hệ gen cá thể người Việt. Thành tựu này đã đưa Việt Nam nằm trong số 20 quốc gia trên thế giới xây dựng thành công hệ gen người.

Thành tựu đáng tự hào

Từ cuối năm 2013, nhóm các nhà khoa học của trường Đại học Công nghệ, Đại học QGHN do TS. Lê Sỹ Vinh - Chủ nhiệm chương trình nghiên cứu trọng điểm về Tin - Sinh - Dược của Đại học QGHN với đề tài “Xây dựng và phân tích hệ gen một người Việt” đã nhận được dữ liệu hệ gen của một người bao gồm hơn 108 tỉ nucleotide. Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đã tiến hành xây dựng và phân tích hệ gen của cá thể người Việt bằng những công nghệ và phương pháp tính toán hiện đại, có độ chính xác cao, thực hiện trên hệ thống máy tính của trường ĐH Công nghệ, Đại học QGHN và trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Kết quả phân tích được so sánh với hệ gen chuẩn của người cho thấy gần như toàn bộ hệ gen chuẩn của người được bao phủ bởi dữ liệu hệ gen cá thể người Việt.

“Hệ gen của cá thể người Việt chứa hơn 3 triệu biến đổi đa hình đơn (SNP) so với hệ gen tham chiếu của người. Nhiều biến đổi là mới và chỉ tìm thấy ở hệ gen của cá thể người Việt. Các kết quả phân tích cũng phát hiện một số biến đổi mới khác liên quan đến cấu trúc”, TS. Lê Sỹ Vinh cho biết.  

Được biết, hệ gen người gồm hơn 3 tỉ nucleotide mang toàn bộ thông tin di truyền quyết định đến hình dáng, sức khỏe và sự phát triển của con người. Hệ gen chuẩn của người được xây dựng cơ bản xong vào năm 2001 với chi phí khoảng 3 tỉ USD và được tiến hành trong 15 năm. Đây được coi là một trong các bước đột phá khoa học quan trọng nhất của thế kỉ 21.

Việc xây dựng và phân tích được hệ gen người Việt trên cho thấy, các nhà khoa học Việt Nam bắt đầu làm chủ được quy trình, cũng như các phương pháp tính toán hiện đại để từng bước thực hiện các dự án liên quan đến hệ gen nói chung và hệ gen người nói riêng.

Đây là bước đi đầu tiên để Việt Nam tiếp tục thực hiện các dự án hệ gen tiếp theo. Kết quả nghiên cứu là tiền đề quan trọng để Việt Nam thực hiện các dự án nghiên cứu về sự đa dạng sinh học cũng như mối quan hệ giữa các chủng người Việt, hay với các chủng người khác ở châu Á và thế giới.

“Việc xây dựng thành công hệ gen cá thể người Việt là minh chứng cho thấy chúng ta không chỉ nghe, nhìn mà đã chạm vào được lĩnh vực tưởng như khó với tới”, Phó Giám đốc Đại học QGHN Nguyễn Hữu Đức nhấn mạnh.

Mở ra tương lai mới…

Theo báo cáo nghiên cứu của Công ty “Battelle Technology Partnership Practice”, 10 năm vừa qua, hệ gen người đã tạo ra giá trị kinh tế khoảng 796 tỉ USD cho nước Mỹ. So sánh với tổng chi phí 5,6 tỉ USD đã đầu tư cho đến năm 2010 để nghiên cứu và hoàn thiện hệ gen người, lợi nhuận kinh tế thu lại là hết sức ấn tượng (gấp 141 lần). Đây là một trong các đầu tư đem lại hiệu quả kinh tế lớn nhất từ trước đến nay cho nước Mỹ.

Theo ông Nguyễn Hữu Đức, trước đây, nghiên cứu và ứng dụng các hệ gen người chỉ là công việc của các nước phát triển. Hiện nay, công nghệ giải trình tự hệ gen thế hệ mới với chi phí thấp đã hình thành, biến ước mơ nghiên cứu và phát triển các sản phẩm liên quan đến hệ gen người của nhiều quốc gia trở thành hiện thực. 

“Việc xây dựng và phân tích hệ gen người có tác động lớn đến nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó nổi bật là y học, dược học, công nghệ sinh học và nhân chủng học, đồng thời thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế của các quốc gia. Đặc biệt như các nghiên cứu phân tích gen để đưa ra cảnh báo, phòng ngừa và điều trị sớm, phát triển các các phương pháp điều trị và chữa bệnh hướng đến từng cá nhân”, ông Nguyễn Hữu Đức cho biết.

Thời gian tiếp theo, các nhà khoa học tiếp tục triển khai những nghiên cứu giải quyết bài toán hệ gen của 3 người (bố, mẹ, con). Bên cạnh đó, những nhóm nghiên cứu có thế mạnh sẽ tập trung giải quyết những bài toán cụ thể như cơ chế một số bệnh ung thư, từ đó giúp tìm ra các loại thuốc phù hợp tương thích với từng bản đồ gen. Vì đây là một lĩnh vực liên ngành và cũng là thế mạnh của Đại học QGHN thì những kết quả khởi đầu này sẽ là nền tảng để tiếp tục triển khai những nghiên cứu ứng dụng trong y học, trong điều trị và những nghiên cứu ở trình độ cao hơn.