Phú Yên:

DN khai thác quặng gây ô nhiễm, dân sống nơm nớp lo bệnh tật

ANTĐ - Mấy năm gần đây, người dân hai thôn Phong Hanh và Phong Thăng, xã An Định, Tuy An, Phú Yên sống trong cảnh nớp nớp lo bệnh tật, tai họa ập đến không biết lúc nào. Hàng chục ha ruộng cùng nhà cửa, giếng đào có nguy cơ chịu ảnh hưởng tiêu cực do hoạt động khai thác, tuyển quặng của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang gây ra.

Môi trường có bị ô nhiễm?

Con đường bê tông từ đầu thôn Phong Hanh, xã An Định dài hơn 300m vẫn còn rải rác lớp mùn đen của bột sắt do xe vận chuyển quặng rơi rớt. Anh Hồ Thế Hiên ở cách nhà máy sản xuất quặng hơn 200m than phiền: “Đến kỳ xuất quặng, mỗi ngày có hàng trăm xe vận chuyển qua đây gây bụi mù mịt. Đến bữa ăn, gia đình tôi phải đóng kín cửa, không thì nuốt cả bụi, quặng vào bụng. Không chịu đựng nổi, tôi phải dùng củi, gỗ chắn ngang đường không cho xe qua lại. Sau đó, công ty cho xe độ phun nước 1 chuyến/ngày nhưng cũng chẳng thấm vào đâu. Đó là chưa nói đến xe vận chuyện đất từ nhà máy đi ngang qua đây đổ ở các nơi”.

Anh Hiên cho biết thêm, đợt mưa lũ vừa qua, nước trong hồ chứa đã lém mặt, tràn ra suối xuống ruộng Lỗ Lầy rộng hơn 3ha. Theo Phó trưởng thôn Phong Hanh Đoàn Ngọc Sơn, để đối phó với dân, đầu năm 2011, công ty cho đổ đường bê tông qua khu dân cư, nhưng qua kiểm tra thì hai bên lề có độ dày từ 18-20cm nhưng giữa lòng đường chỉ có 5cm. Hiện đường đã bị bong tróc do lưu lượng xe ô tô qua lại quá lớn. Cách đây hơn nửa tháng, xe chở quặng chạy liên tục cả ngày lẫn đêm, quặng sắt rơi rớt đầy đường, người dân mót được gần 10 tấn. Quặng, chất thải của nhà máy khiến con mương trước làng cũng bị đỏ đục vào mùa khô, người dân lo ngại ảnh hưởng đến nguồn nước giếng nên đã nhiều lần kiến nghị lên UBND xã nhưng đến nay tình hình vẫn chưa được cải thiện.

Nước thải, bã bùn vẫn được xả thải gây ô nhiễm môi trường

Ở độ cao hàng chục mét, nhà máy sản xuất quặng của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang xả nước thải xuống một bể chứa (không biết đã qua xử lý hay chưa) nằm ngay đầu con suối Lỗ Lầy, nơi sinh sống của hàng chục hộ dân. Anh Hồ Thế Yên bức xúc, giếng nhà tôi nằm cạnh suối, nước bị nhiễm sắt có đục ngàu và mùi hôi khó chịu. Sợ bệnh đau nên phải dùng bình lọc để uống, còn tắm giặt thì mặc cho số phận. Có nhà ở nằm sát giếng đào của anh Yên, bà Nguyễn Thị Liên than phiền: “Cách đây hơn 2 tháng, khi uống nước mương trước nhà, đàn vịt tơ 50 con bỗng dưng giãy chết, sau đó đến gà con mà không hiểu nguyên nhân vì sao. Nghe nói nước bị nhiễm quặng nhưng cũng đành phải sử dụng để uống và nấu ăn, mặc tới đâu thì tới vì cũng chẳng còn cách nào khác”.

Giếng nước của nhiều hộ dân ở thôn Phong Hanh, xã An Định, huyện Tuy An có dấu hiệu ô nhiễm

Thôn Phong Hanh có 88 hộ dân, hơn 14 ha lúa nước nằm dưới chân nhà máy sản xuất quặng sắt. Người dân nơi đây bức xúc vì ô nhiễm do nước thải sau sản xuất và nước tràn, rò rỉ của 2 hồ chứa bùn khổng lồ, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, sản xuất nông nghiệp. Bà Nguyễn Thị Vân ở thôn Phong Hanh có 4 sào đất trồng lúa nằm ngay dưới chân hồ chứa bùn mới được san ủi than vãn: “Sự tồn tại của hai hồ chứa bùn gây ảnh hưởng trực tiếp đến đất canh tác của người dân. Năm 2010, hồ cũ bị vỡ một đoạn rộng hơn 1m, nước tràn ra ruộng. Và đợt mưa lũ vừa rồi, nước trong hồ rò rỉ qua bờ chắn chảy ra ruộng gây ô nhiễm. Do trồng lúa bị đỏ gốc, không hiệu quả nên tôi chuyển qua trồng bắp, tuy nhiên trên diện tích 4 sào, vụ vừa rồi chỉ thu được hơn 300kg, giảm hơn 200 kg so với trước đây”. Theo ông Đoàn Ngọc Sơn, ước có hơn 10ha lúa ở hai thôn Phong Hanh và Phong Thăng bị ảnh hưởng. Một số diện tích, cây lúa không phát triển do dưới gốc bị một lớp màng như mỡ gà bao phủ.

Dòng sông bị thu hẹp để làm hồ chứa bùn

Không chỉ gây ô nhiễm, hàng chục hộ dân sống dưới hai hồ chứa bùn lo ngại khi mùa mưa đến, nước thải và nước từ trên núi đổ xuống, các hồ chứa sẽ quá tải, vỡ bất cứ lúc nào. Mặt khác, trước đây hai bên vách núi là con sông, để làm hồ chứa bùn, công ty đã cho ngăn đắp khiến sông bị thu hẹp, vào mùa mưa lũ áp lực dòng chảy lớn gây ngập hàng chục hộ dân trong vùng. Qua tháng năm, nhiều đoạn của dòng sông này cũng đã bị bùn bồi lấp.

Cần xử lý dứt điểm

Đi vào hoạt động từ năm 2008, mỏ sắt của Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang (100% vốn nước ngoài) được UBND tỉnh cấp phép khai thác trên diện tích hơn 20ha tại thôn Phong Hanh. Để sản xuất quặng, công ty này đã cho đắp đập ngăn làm hồ chứa lắng bùn và nước thải có dung tích 30.000 m3. Trong quá trình sản xuất, hồ chứa quá tải nên công ty tự ý cho đắp thêm hồ chứa thứ 2 có diện tích khoảng1.000 m2 nằm ngoài diện tích được cấp. Theo quan sát của phóng viên, thành các hồ chứa được đắp quá sơ sài, bùn trong hồ chứa chỉ còn cách thành hồ hơn 40cm, rất có thể vỡ, tràn bất cứ lúc nào, nhất là trong mùa mưa lũ.

Điều đáng nói là từ khi đi vào hoạt động đến nay, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang liên tục có những sai phạm. Gần đây nhất, các ngành chức năng phát hiện công ty này ký hợp đồng bán quặng tinh cho một doanh nghiệp tư nhân để xuất sang Trung Quốc đã vi phạm nội dung trong giấy chứng nhận đầu tư. Sau đó, ngày 26/7, UBND tỉnh ra quyết định xử phạt 130 triệu đồng do vận hành hệ thống xử lý không đúng theo báo cáo đánh giá tác động môi trường.

Và trong tháng 9/2011, Đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh cũng đã phát hiện hàng loạt các vi phạm, như tiếp tục xả thải ra môi trường không đảm bảo theo quy định, khai thác ngoài diện tích được cấp phép, tự ý khoan giếng sử dụng nước ngầm... Phó trưởng thôn Phong Hanh Đoàn Ngọc Sơn bức xúc, khi mới đi vào hoạt động, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang có hứa với dân, sẽ đảm bảo các yếu tố về môi trường theo quy định, nhưng sau đó gần như phớt lờ, môi trường ngày càng ô nhiễm. Người dân “thấp cổ, bé họng” chỉ biết trông chờ vào các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương, nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.

Ông Nguyễn Xuân Khiêm, Trưởng phòng TN-MT huyện Tuy An cho biết, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang đã nhiều lần không thực hiện ý kiến chỉ đạo của UBND tỉnh. Cụ thể là không được tiếp tục xả chất thải vào các hồ chứa, nhưng trong đợt kiểm tra mới đây ngành chức năng phát hiện công ty này không thực hiện, đã yêu cầu vận chuyển bùn từ hồ chứa với khối lượng 1.500m3/ngày đi đổ ở nơi khác theo quy định. Còn bà Nguyễn Thị Hà, Chánh thanh tra Sở TN-MT cho hay, đã tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo UBND huyện Tuy An tăng cường kiểm tra, giám sát việc khắc phục những vi phạm của này.

 Theo giấy phép, đến cuối năm 2011 Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang sẽ hết hạn khai thác. Hiện công ty này đang xin gia hạn được tiếp tục khai thác tại mỏ sắt thôn Phong Hanh, xã An Định, huyện Tuy An.