Cuộc chiến với tin giả và vaccine Covid-19 trôi nổi trên không gian mạng

• [ẢNH] Trung Quốc trả đũa Mỹ về nguồn gốc dịch Covid-19 bằng cách không ai ngờ
• Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị sử dụng các loại thuốc mới trong điều trị Covid-19

Tiêm vaccine Covid-19 là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn đại dịch Covid-19

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã nhiều lần đưa ra lời cảnh báo vaccine Covid-19 giả với những thông tin không được kiểm chứng nhưng tình trạng mua bán vaccine Covid-19 trôi nổi trên mạng vẫn diễn ra, thậm chí những cung ứng vaccine sẵn sàng chuyển hàng tới mọi nơi.

Đại dịch tin giả bủa vây khắp không gian mạng

Facebook cho biết, trong thời gian qua đã gỡ bỏ 18 triệu mẩu thông tin sai lệch về Covid-19, song nhiều chuyên gia xã hội nhận định rằng hàng triệu người sử dụng mạng xã hội vẫn gặp phải tin giả hàng ngày. Thực tế, “đại dịch tin giả” đang bị coi nguy hiểm không kém đại dịch Covid-19. “Làn sóng” đầu tiên tập trung về những giả thuyết đối với virus và nguồn gốc của nó. “Làn sóng” thứ hai gồm các thông tin sai trái, gieo rắc sự sợ hãi trong người dân về vaccine Covid-19. “Làn sóng” tiếp theo là những thông tin quảng cáo không có căn cứ về những loại thần dược có thể chữa được Covid-19.

Thời gian gần đây, chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 tại Mỹ đã bị trì hoãn khi không ít người e ngại không muốn tiêm. Theo giới chức y tế Mỹ, sự gia tăng đột biến hiện nay về số ca mắc và tử vong do Covid-19 trên khắp nước Mỹ hầu như chỉ xảy ra ở những người chưa được tiêm phòng. Lý do được đưa ra một cách chủ quan là vaccine Covid-19 không an toàn, không hiệu quả và không đáng để tiêm.

Thậm chí, còn có những người mù quáng tin theo những thông tin giả mà cho rằng Chính phủ Mỹ tiêm vaccine để cấy vào người dùng một loại vi mạch giám sát. Nhiều quan chức liên bang Mỹ nhận định rằng những thông tin sai lệch về vaccine Covid-19 đã và đang đe dọa nỗ lực chặn đứng đại dịch và cứu sống người dân. “Thông tin sai lệch là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Nó có thể gây nhầm lẫn, ngờ vực, gây hại cho sức khỏe của mọi người và phá hoại các nỗ lực vì sức khỏe cộng đồng” - Tổng Y sĩ Mỹ Vivek Murthy khẳng định.

Sự việc nghiêm trọng đến mức, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã lên tiếng chỉ trích các mạng xã hội đang “sát hại con người” khi không thể kiểm soát những thông tin sai lệch về đại dịch Covid-19 và việc tiêm phòng. Nhà Trắng đang gia tăng áp lực đối với các công ty truyền thông xã hội nhằm loại bỏ những thông tin sai lệch về việc tiêm vaccine Covid-19.

Vaccine Covid-19 giả tràn lan từ Âu sang Á

Tại một diễn biến khác, trước sự hoành hành của đại dịch Covid-19 xuất hiện rất nhiều người bán vaccine Covid-19 giả trên mạng tại nhiều quốc gia như Tây Ban Nha, Pháp, Đức, Thụy Sỹ, Thụy Điển, Mexico, Australia... Công ty Pfizer cho biết đã xác định những trường hợp làm giả vaccine Covid-19 của hãng này tại Mexico và Ba Lan. Trước đó, lực lượng chức năng tại Nam Phi đã triệt phá kho vaccine Covid-19 giả khoảng 2.400 liều.

Theo Công ty an ninh mạng Check Point tại Thủ đô Tel Aviv (Israel), tới thời điểm này họ đã phát hiện hàng nghìn trường hợp rao bán vaccine Covid-19 trên mạng, tuyên bố có đủ loại vaccine Pfizer, AstraZeneca, Johnson & Johnson, Sinopharm và Sputnik V. Theo báo Wall Street Journal, trường hợp giao bán vaccine Covid-19 giả trên mạng gia tăng theo cấp số nhân và tất cả những người bán hàng đều rất sẵn sàng chuyển hàng tới mọi nơi. Nhưng theo các chuyên gia bảo mật Mỹ - những người đã thử đặt mua vaccine từ một trong các nhà bán hàng online nhưng hàng không bao giờ tới và người bán cũng biến mất luôn sau giao dịch. Tổng Thư ký INTERPOL - ông Jurgen Stock nhận định, trong thời gian tới, thế giới sẽ tăng thêm các loại hình tội phạm liên quan vaccine Covid-19.

Tại Indonesia, một số đoạn video trên mạng xã hội cho thấy nhiều người dân nước này đổ xô đi mua một loại sữa bột vì có tin đồn vô căn cứ rằng loại sữa này có thể tạo ra kháng thể chống lại Covid-19. Do xu hướng mua sắm mới, giá của nhãn sữa này tăng 455% tại Indonesia. Trong khi đó, vẫn chưa có nghiên cứu hay bằng chứng khoa học nào chỉ ra việc uống loại sữa này có thể phòng chống dịch Covid-19.

Tương tự, một tài khoản có tên “Kẹo ong Anh” trên mạng xã hội tuyên bố kẹo này có thể chống lại các loại virus nói chung, trong đó có Covid-19 thu hút sự chú ý của rất nhiều người. Tuy nhiên, Tiến sĩ Faheem Younus, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại trường Đại học Maryland (Mỹ) nhận xét cụm từ “tăng cường hệ miễn dịch” là rất chung chung và khẳng định không có bằng chứng nào chứng minh tác dụng chống Covid-19 của kẹo ong.

Tổ chức Y tế thế giới - WHO cảnh báo mọi vaccine ngoài chương trình tiêm chủng do Chính phủ tổ chức đều có thể không đạt tiêu chuẩn hoặc là đồ giả, có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng

Cảnh báo những thông tin giả phải trả giá bằng cả tính mạng

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo rằng “hành động dựa trên thông tin sai lệch có thể trả giá bằng cả tính mạng”. WHO cho biết trong 3 tháng đầu năm 2020, khi đại dịch bắt đầu lan rộng ra khắp thế giới, gần 6.000 người trên toàn cầu đã phải nhập viện, trong khi ít nhất 800 người có thể đã chết do thông tin sai lệch liên quan đến Covid-19.

Thực tế, tất cả các quốc gia cần có những biện pháp như tăng cường các chiến dịch tuyên truyền để người dân hiểu rõ về các nguy cơ có thể gặp nếu mua vaccine từ các nguồn bên ngoài hệ thống y tế, như mua trên mạng. Cơ quan hữu trách cũng cần hướng dẫn người dân cách nhận ra việc dán nhãn hay đóng gói không đúng để phát hiện hàng giả. Một biện pháp nữa là giám sát các giao dịch khả nghi liên quan tới các phương tiện và thiết bị cần để sản xuất và đưa ra thị trường vaccine giả, trong đó có xilanh, lọ đựng, nắp, dụng cụ đóng nắp, công cụ và thiết bị in ấn (tên nhãn vaccine Covid-19 hoặc giấy chứng nhận).

Hãng dược Pfizer cho biết họ đã áp dụng “các biện pháp an ninh mạnh nhất” trong đóng gói sản phẩm để có thể quan sát được những liều vaccine của họ đang được đưa tới đâu. Công ty này đang sử dụng các cảm biến nhiệt có gắn định vị GPS và một tháp kiểm soát riêng của Pfizer để theo dõi vị trí cũng như nhiệt độ theo thời gian thực của mỗi lô hàng vaccine Covid-19 trên toàn lộ trình vận chuyển đã được thiết lập trước…

Theo nhận định chung của các chuyên gia y tế và chuyên gia tâm lý học truyền thông, tin giả về Covid-19 thường định hướng người đọc đến các giải pháp phòng bệnh và chữa bệnh “theo dân gian, theo lời đồn” mà không hề có sự thẩm định, thậm chí còn được chứng minh là phản khoa học từ các cơ quan y tế. Trong khi đó, các giải pháp chống dịch tích cực như đeo khẩu trang, thực hiện các biện pháp phòng chống dịch, tiêm vaccine Covid-19 hay áp dụng các phác đồ điều trị đã được chứng minh lâm sàng lại bị “tin giả” gieo rắc sự sợ hãi, làm khống số liệu, mạo danh và thổi phồng các tai biến gặp trong tiêm chủng. Theo các chuyên gia, tin giả có thể “giết chết” người đọc, dù đó là “chết” về sức khỏe tâm lý hay nguy hiểm về sức khỏe thể chất.

Trước nạn tin giả tràn lan, Tổ chức Giáo dục - Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) khuyến cáo độc giả cần bình tĩnh, tỉnh táo sàng lọc thông tin. Người đọc cần kiểm chứng cơ sở nguồn tin, xem thông tin đó đến từ nguồn nào. Giữa nhiều luồng thông tin hỗn loạn, độc giả nên tìm đọc tin, bài viết trên trang chính thống, có nội dung tương tự để đối chiếu hoặc xin sự tham vấn của các chuyên gia trên từng lĩnh vực.

“Chúng tôi kêu gọi tất cả mọi người không mua vaccine Covid-19 ngoài các chương trình tiêm chủng do Chính phủ tổ chức. Mọi vaccine ngoài chương trình này đều có thể không đạt tiêu chuẩn hoặc là đồ giả, có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng. WHO kêu gọi các nước tiêu hủy an toàn những lọ vaccine đã dùng để ngăn tội phạm tái sử dụng cho mục đích phi pháp”.

Ông Tedros Adhanom Ghebreyesus (Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế thế giới - WHO)

“Nhiều người đã từ chối tiêm chủng, mặc dù việc tiêm phòng rất dễ thực hiện trên khắp nước Mỹ. Lý do chủ yếu họ không tin vào vaccine. Chủ nghĩa hoài nghi này đã và đang tiếp tục được thúc đẩy bởi những thông tin sai lệch lan truyền trên các mạng xã hội, xuất phát từ các nhà hoạt động chống vaccine”.

Bà Rochelle Walensky (Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh - CDC Mỹ)