Kỷ niệm 55 năm Ngày truyền thống đánh thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam (2 và 5-8-1964 / 2 và 5-8-2019)

Những cảm tử quân trên mặt biển

ANTD.VN - LTS: Cách đây vừa tròn 55 năm, ngày 2 và 5-8-1964, Hải quân nhân dân Việt Nam sau 9 năm xây dựng trong hòa bình, lần đầu tiên ra quân chiến đấu đã dũng cảm kiên cường đánh đuổi tàu khu trục Maddox của Đế quốc Mỹ, bắn rơi 8 máy bay trên vùng biển, vùng trời miền Bắc, làm nên truyền thống “đánh thắng trận đầu” của Quân chủng Hải quân. Sự kiện đánh đuổi tàu khu trục Maddox, tiêu diệt máy bay hiện đại của địch có ý nghĩa giá trị to lớn trong lịch sử xây dựng, chiến đấu của quân đội nói chung và sự trưởng thành của Hải quân nhân dân Việt Nam nói riêng.

Những cảm tử quân trên mặt biển ảnh 1Tàu 333, 336, 339 thuộc phân đội 3 xuất kích (Ảnh tư liệu Lữ đoàn 171)

Nhiệm vụ bí mật

Đêm 31-7 rạng sáng ngày 1-8-1964, tàu khu trục Maddox của Mỹ xâm phạm vào vùng biển Quảng Bình, sau đó tiến lên phía Bắc, điều tra các mạng lưới bố phòng của ta ở khu vực đèo Ngang, Hòn Mát, Hòn Mê, Lạch Trường. Có nơi tàu này đi cách bờ chỉ khoảng 6 hải lý, vòng đi vòng lại nhiều lần để quan sát, thăm dò lực lượng và sự bố phòng của ta.

Căn cứ vào chỉ thị của Bộ Tổng tham mưu và tình hình hoạt động của tàu khu trục địch, Bộ Tư lệnh Hải quân đã giao nhiệm vụ cho Tiểu đoàn 135 khẩn trương làm công tác chuẩn bị, đảm bảo mọi mặt và tiến hành lắp ngư lôi cho Phân đội 3 để sẵn sàng làm nhiệm vụ chiến đấu. Đến 23h ngày 1-8, Phân đội 3 lắp xong ngư lôi và hoàn tất mọi công tác chuẩn bị. 0h15 ngày 2-8, Phân đội 3 được lệnh rời cảng Vạn Hoa (Quảng Ninh) bí mật hành quân vào Hòn Nẹ (Thanh Hóa) để phục kích đón đánh tàu địch.

Vì gió mùa Đông Bắc, sóng cấp 4, cấp 5 nên đến 8h30 ngày 2-8, Phân đội 3 mới tới đích. Tại đây đã có 2 tàu tuần tiễu T146 và T142 của Khu Tuần phòng 1 do đồng chí Trần Đình Chỉ - Phân Đội trưởng Phân đội 4 chỉ huy, đang neo đậu ở Tây Nam đảo. Phân đội tàu phóng lôi vào thả neo theo đội hình phòng không ở phía Nam Hòn Nẹ. Cả 3 tàu cho hạ cột ăng ten radar và tổ chức ngụy trang. 

10h30, tàu T146 thông báo cho biết, cấp trên lệnh cho phân đội tàu phóng lôi hành quân vào Hòn Mê ngay. Chỉ huy Phân đội 3 đã chỉ đạo các tàu nhanh chóng thu neo và cơ động thực hiện theo mệnh lệnh. Hai tàu tuần tiễu T146 và T142 cũng được lệnh cùng đi với Phân đội 3 tàu phóng lôi, nhưng do tốc độ tàu tuần tiễu thấp hơn nên thống nhất các tàu phóng lôi cứ vào trước. Phân đội 3 vào đến Hòn Mê lúc 12h30, thả neo ở vị trí Tây Bắc của đảo và tiến hành ngụy trang chờ cơ. Khoảng 40 phút sau thì biên đội tàu tuần tiễu cũng vào đến nơi.

13h30 ngày 2-8, tàu khu trục Maddox xâm phạm vào khu vực Hòn Mê - Lạch Trường, cách Hòn Mê 9 hải lý, Sở Chỉ huy tiền phương lệnh cho biên đội tàu tuần tiễu xuất kích. Lập tức tàu T142 và T146 đi theo hướng Đông Bắc tiến đến khu vực đang có tàu của địch hoạt động. 20 phút sau, Phân đội 3 tàu phóng lôi được lệnh xuất kích theo hướng 2 tàu tuần tiễu và đến 14h10 thì đuổi kịp biên đội, sau đó các tàu phóng lôi tăng tốc độ vượt lên trước tìm tàu địch. 

Trận đánh đầu tiên

Trong lúc này, tàu Maddox đã ở phía đông Hòn Nẹ, phương vị 1150, cự ly 27 hải lý và Phân đội 3 cách tàu Maddox 13,7 hải lý. Khi phát hiện được tàu địch, cả 3 tàu phóng lôi tăng vận tốc tiếp cận mục tiêu. Tàu khu trục địch thấy có 3 tàu tốc độ cao đang tiếp cận thì cũng tăng vận tốc chạy ra xa. Khi các tàu của ta còn cách 6 hải lý thì tàu địch dùng pháo lớn bắn dồn dập về phía đội hình tàu phóng lôi. Mặc cho bị địch bắn, các tàu của ta vừa cơ động tránh đạn, vừa nhanh chóng rút ngắn cự ly chiếm lĩnh vị trí có lợi để công kích ngư lôi.

Chỉ huy trưởng phân đội lệnh cho tàu 333 tăng tốc chặn tàu địch, tạo điều kiện thuận lợi để 2 tàu 336 và 339 tấn công. Khi tàu 339 tiếp cận được mạn phải tàu địch ở góc 110 độ, cự ly 10 liên (1 liên = 185,2 mét), pháo thủ 14,5mm bắt đầu nổ súng trong khi tàu vẫn tiếp tục rút ngắn khoảng cách. Vào đến cự ly 7-8 liên, Thuyền trưởng Nguyễn Văn Giản hạ lệnh phóng ngư lôi tiêu diệt địch, sau đó chuyển hướng rời khỏi khu vực tác chiến. 

Lúc này trên trời xuất hiện 5 máy bay địch lao đến tập kích, một  trái rốc két bắn trúng khoang máy chính khiến chiến sỹ pháo thủ 14,5mm và thợ máy máy hy sinh. Tàu 339 buộc phải thả trôi cách tàu địch khoảng 3 hải lý, vừa tập trung dập lửa, sửa chữa hỏng hóc, vừa ngoan cường đánh trả máy bay địch bằng súng 14,5mm và súng trung liên. Sau khi tàu 339 phóng ngư lôi, tàu 336 tiếp tục tiếp cận mạn phải tàu Maddox ở góc 110-120 độ, cự ly 6-7 liên thì phóng ngư lôi. Tuy nhiên, tàu 336 cũng trúng đạn pháo từ tàu địch khiến Thuyền trưởng Phạm Văn Tự hy sinh.

Mặc dù đang bị thương nhưng Thuyền phó Nguyễn Văn Chuẩn vẫn từ boong sau chạy lên đài chỉ huy vừa chỉ huy chiến đấu, vừa điều khiển tàu cơ động ra khu vực tàu 339. Tiếp theo tàu 336, tàu 333 tiếp cận vào vị trí công kích ngư lôi. Với tinh thần quyết tâm chiến đấu đến cùng, Phân đội trưởng kiêm Thuyền trưởng Nguyễn Xuân Bột đã chỉ đạo pháo thủ 14,5mm bắn quét lên mặt boong tàu địch và tiếp tục cho tàu cơ động rút ngắn khoảng cách. Khi vào đến vị trí công kích ở góc 80 độ mạn phải tàu địch, cự ly 6 liên thì tàu 333 phóng ngư lôi. Liên tiếp bị tấn công, tàu Maddox bốc cháy không bắn lại nữa mà chuyển hướng tháo chạy ra vùng biển quốc tế.

Ngay lúc đó, máy bay của địch tiếp tục lao đến tấn công vào các tàu của Phân đội 3. Tàu 333 và 336 vừa cơ động, vừa nổ súng đánh trả. Với tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường, cán bộ, chiến sĩ các tàu đã bắn rơi tại chỗ 1 máy bay và bắn bị thương 1 chiếc khác. Hai chiếc còn lại thấy vậy cũng vội vã tháo chạy. Về phía ta, tàu 336 và 339 bị hư hỏng một số máy móc, trang bị, 4 đồng chí hy sinh, 6 đồng chí bị thương.

Những cảm tử quân trên mặt biển ảnh 2Lãnh đạo Bộ tư lệnh Quân chủng Hải quân trao thưởng cho tập thể, cá nhân lập công xuất sắc trong chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5-8-1964 (Ảnh tư liệu)

Bẻ gãy “Mũi tên xuyên”

Ngay sau khi tàu Maddox bị đánh đuổi khỏi vùng biển của ta trong ngày 2-8-1964, thì đêm 4-8-1964, chính quyền Mỹ khi đó đã dựng lên cái gọi là “sự kiện vịnh Bắc Bộ” lấy cớ để mở chiến dịch trả đũa mang tên “Mũi tên xuyên”. Ngày 5-8, chúng sử dụng tối đa lực lượng máy bay ở 2 biên đội tàu sân bay gồm hàng chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt bất ngờ tấn công cùng lúc vào các mục tiêu kinh tế, các căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu của Hải quân ta suốt dọc ven biển từ sông Gianh (Quảng Bình); Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An); Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Bãi Cháy (Quảng Ninh), hòng tiêu diệt lực lượng Hải quân của ta, mở đầu kế hoạch chiến tranh phá hoại quy mô lớn trên toàn miền Bắc mà chúng đã vạch sẵn từ trước.

Từ trưa đến chiều 5-8, Mỹ huy động gần 100 lần chiếc máy bay, tiến công làm 3 đợt, mỗi đợt đánh phá 2 địa điểm cùng lúc với ý định tiêu diệt lực lượng tàu thuyền chiến đấu của quân chủng Hải quân nhân dân Việt Nam. Tuy nhiên, với tinh thần dũng cảm, quyết tâm, cán bộ, chiến sĩ Hải quân cùng quân dân các tỉnh Quảng Bình, Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Ninh đã đánh bại cuộc tiến công của Mỹ.

Ngày 7-8-1964, Bộ Quốc phòng tổ chức Lễ tuyên dương chiến công của bộ đội Hải quân và Phòng không - Không quân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và khen ngợi: “Các chú chiến đấu rất dũng cảm, đã bắn rơi 8 chiếc máy bay của Mỹ và bắn hỏng 3 chiếc... Các chú đã bắt sống phi công Mỹ, đánh đuổi tàu chiến Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta. Như vậy là rất tốt”. 

Chiến thắng trận chiến đầu ngày 2 và 5-8-1964 là chiến công tiêu biểu đầu tiên, có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo tiền đề thuận lợi, cổ vũ động viên khí thế tiến công của quân và dân ta quyết tâm đánh bại các bước “leo thang” chiến tranh của đế quốc Mỹ, bảo vệ vững chắc hậu phương lớn miền Bắc, sát cánh cùng tiền tuyến miền Nam tạo nên sức mạnh tổng hợp của cách mạng để đánh thắng Mỹ, ngụy, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.  

Ngay sau khi tàu Maddox bị đánh đuổi khỏi vùng biển của ta trong ngày 2-8-1964, thì đêm 4-8-1964, chính quyền Mỹ khi đó đã dựng lên cái gọi là “sự kiện vịnh Bắc Bộ” lấy cớ để mở chiến dịch trả đũa mang tên “Mũi tên xuyên”. Ngày 5-8, chúng sử dụng tối đa lực lượng máy bay ở 2 biên đội tàu sân bay gồm hàng chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt bất ngờ tấn công cùng lúc vào các mục tiêu kinh tế, các căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu của Hải quân ta suốt dọc ven biển từ sông Gianh (Quảng Bình); Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An); Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Bãi Cháy (Quảng Ninh)…