Người nông dân như lạc vào “ma trận” thuốc bảo vệ thực vật. Ảnh: Báo Gia Lai
Cơ quan chức năng bó tay
Hiện cả nước có 97 cơ sở sản xuất và 29.000 cửa hàng, đại lý được đăng ký, cấp chứng chỉ kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), số còn lại là buôn bán nhỏ lẻ trong khu dân cư. Ông Nguyễn Xuân Hồng - Cục trưởng Cục BVTV cho biết, mỗi năm cả nước có 70.000 tấn thuốc BVTV lưu thông trên thị trường. Qua kiểm tra, lượng thuốc BVTV kém chất lượng chiếm 10%. Đáng chú ý, có cả thuốc giả, ngoài danh mục vẫn lưu hành. Đây lại là mặt hàng mà lực lượng chức năng “ngại” bắt nhất. Một phần vì độc hại, nguyên nhân chính vẫn là do khâu lưu giữ, bảo quản hàng. Nhiều tỉnh, thành hiện không có nơi chứa, kinh phí để tiêu hủy loại sản phẩm độc hại này.
Trong lĩnh vực phân bón, Bộ NN&PTNT cho biết, hiện cả nước có trên 7.000 cơ sở sản xuất với khoảng 60.000 đại lý, cung cấp 10,5 triệu tấn phân bón mỗi năm. Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, số lượng phân bón giả, kém chất lượng vẫn được tiêu thụ khá nhiều trong cả nước. Ông Trần Xuân Định – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho biết, hiện nay có rất nhiều loại sản phẩm phân bón, thuốc BVTV, thuốc thú y, thức ăn chăn nuôi… đang lưu hành trên thị trường. “Cấp phép nhiều khiến công tác quản lý gặp khó khăn. Bản thân người đi kiểm tra cũng không nắm được hết các loại trong danh mục thì biết kiểm tra như thế nào?”
Cơ quan quản lý lúng túng, đến nông dân, người sử dụng trực tiếp cũng … bó tay về các loại thuốc BVTV cũng như phân bón đang được lưu thông trên thị trường hiện nay. Chị Nguyễn Thị Ngà ở xã Phú Châu, Ba Vì cho hay, mỗi lần có nhu cầu mua thuốc BVTV chị đều đến cửa hàng kinh doanh thuốc để mua, tại đây, người bán tư vấn luôn cho người mua loại gì, dùng như thế nào. “Bản thân tôi cũng không biết là thuốc gì, thành phần thế nào cũng chịu, chỉ biết mua về để phun cho lúa hay rau màu mà thôi”.
Một “rừng” văn bản bị vô hiệu hóa
Ông Nguyễn Xuân Hồng – Cục trưởng Cục BVTV chia sẻ: “Nguyên tắc quản lý Nhà nước là phải làm cho đến nơi đến chốn để doanh nghiệp “dè chừng” chứ không thể làm nhiều lần, xử lý vài triệu đồng rồi không có hiệu quả”. Trong khi đó, việc thanh tra, kiểm tra hiện nay đang bộc lộ nhiều bất cập. Có địa phương kiểm tra, lấy mẫu phân tích phải mất 10 ngày mới có kết quả. Khi quay trở lại thì người dân hoặc cơ sở vi phạm đã bán hoặc tẩu tán hết số hàng đó. Nhưng nếu giữ lại ngay mà thiếu biện pháp xử lý nghiệp vụ, dẫn đến hư hỏng hàng hóa thì cũng “ngại” người dân bắt đền.
Ngoài ra, theo Thanh tra Bộ NN&PTNT, hoạt động thanh tra, kiểm tra vật tư nông nghiệp hiện đang bị chồng chéo. Có những cơ sở sản xuất, kinh doanh phải tiếp nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra của Sở Công Thương, Sở NN&PTNT, Sở Kế hoạch và Đầu tư, rồi các đoàn công tác của Bộ NN&PTNT nên thấy phiền hà. Hơn nữa, lực lượng thanh tra chuyên ngành cũng còn mỏng. Cả nước hiện có 61/63 tỉnh, TP đã thành lập Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản. Tuy nhiên, trung bình mỗi tỉnh, TP chỉ có 15 thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực này.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Thị Xuân Thu nhận định, lúc thanh tra thì các cơ sở vi phạm làm ít hoặc rút vào hoạt động “bí mật”, thậm chí nằm im chờ qua đợt thanh tra lại làm tiếp. Do đó, hiệu quả của công tác này không cao, cần phải xem lại cách làm, nếu không vừa tốn tiền, vừa mất thời gian. Bằng chứng là, hàng tháng, từ Bộ NN&PTNT đến các địa phương cũng tổ chức thanh tra, kiểm tra xếp loại các cơ sở sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp, nhưng số cơ sở yếu kém, không đạt vẫn chiếm quá nửa.
Thời gian qua, để siết chặt lĩnh vực này, Bộ NN&PTNT tích cực ban hành các văn bản, quy phạm pháp luật xử lý hành vi vi phạm, song, hiệu quả cũng chưa rõ nét. “Chúng ta có cả “rừng” văn bản pháp luật nhưng không áp dụng được nhiều”, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT đánh giá. Để hạn chế chồng chéo, Thanh tra Bộ cũng như các cấp Cục, Vụ nên phân cấp và cấp kinh phí cho các địa phương chịu trách nhiệm chính trong thanh, kiểm tra để tránh chồng chéo, cấp Bộ chỉ tập trung vào hậu kiểm.
