Biểu tình chống tăng giá nhiên liệu khiến Chính phủ Kazakhstan phải từ chức như thế nào?

Các cuộc biểu tình đông đảo đã diễn ra trên khắp các thành phố lớn ở Kazakhstan trong những ngày đầu tiên của năm 2022. Tình trạng bất ổn bắt nguồn từ việc giá nhiên liệu hóa lỏng tăng mạnh, ở mức gấp đôi chỉ trong vài ngày.

Giá cả tăng vọt không phải tự dưng mà có. Đó là kết quả của một cuộc cải cách sâu rộng được khởi động vào năm 2019, khi đất nước bắt đầu chuyển đổi sang mua bán nhiên liệu theo giá thị trường.

Lượng nhiên liệu khí hóa lỏng (khí gas) giao dịch theo cách này đã tăng dần trong ba năm qua, trước khi đạt 100% vào ngày 1-1-2022.

Chính phủ Kazakhstan giải thích rằng, việc duy trì giới hạn giá nhiên liệu đã tồn tại trong nhiều năm ở Kazakhstan không còn khả thi về mặt kinh tế. Các nhà sản xuất đã buộc phải bán sản phẩm với giá rẻ hơn giá thành sản xuất trong khi mức tiêu thụ tăng đều trong vài năm qua.

Giá duy trì ở mức thấp đã biến khí gas trở thành một loại nhiên liệu cực kỳ phổ biến. Nhiều người dân Kazakhstan chuyển đổi phương tiện của họ để sử dụng nó thay vì xăng dầu truyền thống.

Nhưng việc Chính phủ quyết định dỡ bỏ kiểm soát giá đối với khí gas đã khiến giá cả tăng gần gấp đôi trong vòng vài ngày.

Trong khi việc tăng giá đã được dự báo từ lâu, nó vẫn gây ra tình trạng bất ổn hàng loạt.

Các cuộc biểu tình bắt đầu ở Zhanaozen, một thành phố nằm trong khu vực sản xuất dầu và khí đốt Mangystau, Tây Nam.

Hai ngày qua, tình hình bất ổn đã tràn sang các khu vực khác của Kazakhstan, bao trùm một số thành phố lớn, bao gồm cả thủ đô đông dân nhất Almaty và thủ đô Nur-Sultan (trước đây gọi là Astana).

Những người biểu tình yêu cầu từ việc khôi phục giới hạn giá nhiên liệu và hạ giá thực phẩm cho đến việc chính phủ của đất nước phải từ chức hoàn toàn.

Để dập tắt tình trạng bất ổn, Chính phủ Kazakhstan đã thỏa hiệp, bày tỏ sẵn sàng đáp ứng một số yêu cầu kinh tế và xã hội của những người biểu tình và triển khai một số biện pháp kết hợp

Cụ thể, Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev cho biết, sẽ lập mức giá trần ở khu vực Mangystau, trong khi các biện pháp tương tự đã được chính quyền địa phương ở các khu vực khác của Kazakhstan triển khai.

Đồng thời, chính phủ đã điều động thêm lực lượng cảnh sát tới các thành phố đang bị khủng hoảng. Quân đội cũng đã xuất hiện trên đường phố Almaty, thành phố lớn nhất của Kazakhstan.

Tình trạng bất ổn đã dẫn đến các cuộc đụng độ giữa những người biểu tình và cơ quan thực thi pháp luật ở nhiều địa điểm. Một số xe cảnh sát đã bị người biểu tình đốt cháy khi cảnh sát dùng hơi cay và lựu đạn gây choáng để giải tán đám đông.

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, tình trạng khẩn cấp và lệnh giới nghiêm đã được ban bố ở Almaty, cũng như vùng Mangystau.

Vào sáng 5-1, Tổng thống Tokayev đã ban hành sắc lệnh chấp nhận việc chính phủ từ chức trong khi bổ nhiệm Phó Thủ tướng Alikhan Smailov làm Thủ tướng lâm thời cho đến khi thành lập nội các mới.

Kazakhstan là một cường quốc năng lượng lớn, nằm trong số các nước xuất khẩu dầu hàng đầu và nằm trong 20 nước dẫn đầu về khí đốt trên toàn cầu. Tình hình bất ổn ở quốc gia thuộc Liên Xô trước đây đang thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế.