[ẢNH] Ông Biden điều tra nguồn gốc Covid-19, nghi ngờ virus lọt ra từ phòng thí nghiệm lại dấy lên

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) một lần nữa chịu sức ép khi các nước yêu cầu điều tra về nguồn gốc dịch Covid-19 vốn đang làm nhân loại khốn cùng trong hai năm qua. Biết được nguồn gốc của virus SARS-CoV-2 là dữ liệu rất quan trọng để từ đó có phương pháp hữu hiệu chặn đứng đại dịch cũng như phòng ngừa trong tương lai.

Trước đó, dưới sức ép của Mỹ và một số nước, Chủ tịch WHO, ông Tedros đã cử phái đoàn tới Trung Quốc điều tra nguồn gốc đại dịch. Ông Tedros cũng phải hứng chịu không ít chỉ trích, rằng đã không làm đúng phận sự khi tin vào các báo cáo ban đầu rằng, SARS-CoV-2 không lây từ người sang người.

Phái đoàn điều tra nguồn gốc Covid-19 của WHO tới Trung Quốc sau đó bị các chuyên gia đánh giá là không mang lại hiệu quả gì khi không chỉ ra được nguồn gốc đại dịch.

Trong khi đó một số thành viên phái đoàn điều tra cũng cho biết, họ bị giới chức địa phương Trung Quốc hạn chế tới một số địa điểm mà họ tin rằng sẽ có lợi cho cuộc điều tra về nguồn gốc đại dịch.

Nhóm chuyên gia bị từ chối tiếp cận những thông tin và nhân sự quan trọng. Do không có bằng chứng phủ định giả thuyết, họ kết luận việc rò rỉ virus từ WIV "cực kỳ khó xảy ra".

"Chuyến đi này giống thăm quan hơn là điều tra", Larry Gostin, giám đốc Trung tâm Hợp tác Luật Y tế quốc gia và toàn cầu thuộc WHO, đánh giá. Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng cho rằng kết quả nghiên cứu "không đủ bao quát".

Nhà động vật học người Anh Peter Daszak (bìa trái) , thành viên chủ chốt trong nhóm điều tra của WHO đã nêu kết luận về giả thuyết virus rò rỉ từ WIV, trước đó cũng từng chỉ trích nghi vấn này là "ngớ ngẩn".

Tuy nhiên, ý kiến của Daszak (bìa phải) bị hoài nghi, bởi ông là chủ tịch của EcoHealth Alliance, tổ chức phi lợi nhuận tại Mỹ từng hợp tác và tài trợ cho WIV. Daszak cũng là một đồng nghiệp thân thiết của nhà khoa học Thạch Chính Lệ (bìa trái).

Việc Trung Quốc tuyên bố không hợp tác với cuộc điều tra độc lập giai đoạn hai của WHO càng củng cố thêm mối nghi ngờ.

"Một cuộc điều tra độc lập đáng lẽ phục vụ lợi ích của Trung Quốc. Nếu không có gì để giấu, họ có thể được minh oan", ông Gostin nói. Ngoài ra, nỗ lực chứng minh SARS-CoV-2 có một nguồn gốc khác của Trung Quốc được cho là chưa thỏa đáng.

Trước những mối nghi ngờ dồn dập, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân hôm 31/5 cho biết công việc truy tìm nguồn gốc Covid-19 nên để các nhà khoa học dẫn dắt thay vì giới tình báo, đồng thời cần đến nỗ lực chung thay vì những bất đồng, và không thể để một số quốc gia nhất định chỉ đạo.

Hiện tại, dịch Covid-19 sau khi tàn phá một số nước tại châu Mỹ, châu Âu, giờ lại bùng phát dữ dội tại một số nước châu Á, đặc biệt là Ấn Độ. Trước vấn nạn này, việc điều tra nguồn gốc dịch Covid-19 lại càng tối cấp thiết.

Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 26/5 cho biết ông đã chỉ đạo cộng đồng tình báo tăng cường nỗ lực điều tra nguồn gốc Covid-19 và báo cáo lại trong vòng 90 ngày.

Động thái này được đưa ra sau khi truyền thông Mỹ tiết lộ tin tình báo cho thấy vài nhà nghiên cứu tại WIV từng bị ốm với "triệu chứng giống Covid-19" và nhập viện hồi tháng 11/2019, ngay trước khi đại dịch bùng phát ở thành phố Vũ Hán, Trung Quốc.

Do đó, theo các bình luận viên Madeleine Spence và Matthew Campbell của The Times, câu hỏi đầu tiên là điều gì thực sự đã xảy ra bên trong phòng thí nghiệm của WIV.

Giả thuyết SARS-CoV-2 loại virus đã giết hơn 3,5 triệu người và tàn phá nền kinh tế toàn cầu, có thể bắt nguồn từ WIV thay vì thông qua tiếp xúc giữa con người với động vật nhiễm bệnh từng bị coi là một thuyết âm mưu vô căn cứ, bởi chưa có bằng chứng khoa học hay tình báo nào được đưa ra.

Quan điểm rằng virus này có thể khởi phát từ một chợ hải sản ở Vũ Hán được cho là hợp lý hơn, nhưng cho tới thời điểm hiện tại vẫn chưa có một kết luận chính xác virus SARS-CoV-2 xuất phát từ đâu.

WIV thu thập nhiều mẫu gene từ động vật hoang dã để thử nghiệm tại phòng nghiên cứu, trong đó sử dụng virus sống trên động vật để đánh giá khả năng lây nhiễm sang người, với quy trình an toàn nghiêm ngặt.

Tuy nhiên, thực tế là WIV nghiên cứu sâu về các virus từ dơi, bao gồm một loại gần như tương tự virus gây ra đại dịch, đã làm dấy lên sự chú ý vào khả năng có một vụ rò rỉ tình cờ từ phòng thí nghiệm.

Sau chuyến thăm WIV hồi tháng 1/2018, giới chức Mỹ bày tỏ lo ngại về mức độ an ninh tại phòng thí nghiệm trong các bức điện ngoại giao, mà sau đó Washington Post thu thập được.

Họ đánh giá WIV thiếu các kỹ thuật viên cần thiết để vận hành cơ sở một cách an toàn, đồng thời cảnh báo tình trạng này có nguy cơ làm rò rỉ virus từ dơi, dẫn đến khả năng bùng phát đại dịch.

Hồ sơ công khai của WIV cho thấy cơ sở này tiến hành những nghiên cứu thăm dò chức năng, một loại hoạt động gây tranh cãi với chủ đích tạo ra các virus đột biến có khả năng lây nhiễm cao hơn, nhằm dự đoán những loại vaccine cần thiết cho việc chống lại các virus corona trong tương lai.

Thạch Chính Lệ, nhà nghiên cứu hàng đầu tại WIV với biệt danh "nữ người dơi", đã phát triển một trong những cơ sở dữ liệu lớn nhất thế giới về các virus liên quan đến dơi. Sau khi đại dịch bùng phát ở Vũ Hán, bà đã rà soát hồ sơ để kiểm tra có sai sót nào trong quá trình nghiên cứu hay không.

Bà Thạch sau đó "thở phào" khi kết quả cho thấy trình tự gene của loại virus đang lây nhiễm không trùng với những virus mà nhóm của bà đã lấy mẫu. "Điều đó thực sự giúp tôi thấy nhẹ nhõm. Tôi đã không ngủ suốt nhiều ngày", nhà nghiên cứu kỳ cựu trả lời tạp chí Scientific America. Tuy nhiên, nghi vấn này giờ đây lại nằm trong cuộc điều tra của Tổng thống Biden.

Giáo sư Dalgleish chuyên về ung thư tại Đại học St George ở London, người đã nghiên cứu "vacicne HIV" mang tính đột phá, và tiến sĩ Sørensen là nhà virus học kiêm chủ tịch công ty dược phẩm Immunor, đã phát triển một ứng viên vaccine Covid-19 tên là Biovacc-19.

Họ khẳng định khi phân tích các mẫu Covid-19 để phát triển vaccine năm ngoái, họ nhận thấy "dấu vết khác thường" chỉ có thể do thao tác trong phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, nỗ lực công bố phát hiện này khi đó bị các tạp chí khoa học lớn từ chối.

Sau khi nghiên cứu sâu hơn, giáo sư Dalgleish và tiến sĩ Sørensen đưa ra báo cáo dài 22 trang và kết luận "SARS-CoV-2 không hẳn có nguồn gốc tự nhiên" và virus này được tạo ra trong một phòng thí nghiệm là "nghi ngờ chính đáng".

Sau khi xem xét các thí nghiệm được tiến hành tại phòng thí nghiệm Vũ Hán từ năm 2002 đến 2019, họ phát hiện bằng chứng các nhà khoa học Vũ Hán đã lấy thành phần virus corona trong tự nhiên được tìm thấy ở loài dơi hang động và ghép, tạo thành Covid-19.

Một manh mối quan trọng là dãy 4 axit amin tích điện dương ở SARS-CoV-2. Các nhà khoa học cho biết cực kỳ hiếm khi tìm thấy dãy ba axit amin trong tự nhiên vì chúng có xu hướng đẩy nhau, giống như nam châm, vì vậy "cực kỳ khó" để tìm thấy dãy 4 trong sinh vật tự nhiên.

"Theo các định luật vật lý, không thể có 4 axit amin tích điện dương liên tiếp. Cách duy nhất bạn có được điều này là sản xuất nhân tạo", giáo sư Dalgleish nói.

Phát hiện trên khiến hai chuyên gia kết luận "khả năng Covid-19 là kết quả của quá trình tự nhiên là rất nhỏ". "Nếu đại dịch do virus tự nhiên gây ra, nó sẽ biến đổi dần và trở nên dễ lây lan hơn, nhưng ít gây bệnh hơn. Đó là điều nhiều người dự đoán ở đại dịch Covid-19, nhưng dường như đã không xảy ra", họ cho hay.

Trong khi Trung Quốc kiên quyết bác bỏ nghi ngờ SARS-CoV-2 lọt từ Viện Virus học Vũ Hán, thậm chí họ còn cho rằng điều tra nguồn gốc Covid-19 chỉ là chiêu bài chính trị hơn là việc làm hiệu quả để giúp nhân loại.

"Các chiến dịch bôi nhọ và đổ lỗi đang trở lại", đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ tuần trước cho hay.

Hôm 26/5, đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ cũng tuyên bố rằng một số lực lượng "đã cố ý thao túng chính trị và chơi trò đổ lỗi", đồng thời ủng hộ "một nghiên cứu toàn diện về toàn bộ ca Covid-19 đầu tiên được phát hiện trên thế giới, cùng cuộc điều tra kỹ lưỡng về một số căn cứ bí mật, phòng thí nghiệm sinh học trên toàn thế giới".

Các nhà khoa học và giới chức Trung Quốc cho biết đã đến lúc Mỹ chào đón nhóm chuyên gia của WHO như họ từng làm, để điều tra kỹ lưỡng những phòng thí nghiệm sinh học tại nước này, giải đáp một loạt câu hỏi liên quan đến những ca nhiễm sớm và các bệnh truyền nhiễm có từ năm 2019 ở Mỹ.