[ẢNH] Nga đối diện thảm họa thiếu nước nghiêm trọng hơn Crimea khi sông Don cạn kiệt

Thời gian gần đây truyền thông Nga thường xuyên lên tiếng về tình trạng suy giảm trữ lượng và ô nhiễm nguồn nước nặng nề tại bán đảo Crimea, nhưng tình hình phía Nam đất nước, nơi có sông Don thậm chí còn đáng báo động hơn.

Nguyên nhân đầu tiên dẫn tới tình trạng trên bắt nguồn từ điều kiện tự nhiên khi độ mặn của Biển Azov - nơi sông Don chảy vào thực tế ngang bằng với Biển Đen, đến nay con số này là 15 ppm.

Các phép đo cho thấy độ mặn đang tăng 1 ppm mỗi năm, đây là con số rất lớn và tình hình chỉ xấu đi từ năm này sang năm khác trong 15 năm qua. Điều gì hoặc ai phải chịu trách nhiệm cho sự thay đổi nói trên?

Trước hết sự chú ý tập trung về sông Don, nơi dòng nước chảy vào Biển Azov, những con số chỉ đơn giản là đáng sợ: nếu trước đó lượng nước chảy tràn hàng năm là 22,3 km3 thì vào năm 2020 đã giảm xuống còn 9,5 km3.

Ngoài ra mực nước ở các sông Mius, Seversky Donets và Kalitva đã giảm hơn hai lần. Tại cửa sông Don, độ mặn bây giờ không khác nhiều so với nước ở eo biển Kerch, đôi bờ dọc theo vùng hạ lưu của sông biến thành những đầm lầy ngập mặn.

Theo cư dân Rostov-on-Don, nước máy ở vòi sau khi dùng để rửa vẫn để lại một lớp muối mỏng bám trên bát đĩa. Và ai là người chịu trách nhiệm cho thảm họa môi trường sắp xảy ra?

Bộ trưởng Bộ Sinh thái và Tài nguyên Thiên nhiên của Vùng Rostov, ông Mikhail Fishkin tin rằng sự nóng lên toàn cầu là nguyên nhân: "Trạng thái tự nhiên theo chu kỳ, vì vậy bạn cần phải chuẩn bị cho tình trạng khô hạn có thể xảy ra hoặc khối lượng nước sẽ tăng lên".

Khó có thể phủ nhận yếu tố ảnh hưởng tiêu cực từ sự nóng lên toàn cầu, các quá trình tự nhiên thực sự diễn ra theo chu kỳ. Tuy nhiên đây không phải tất cả lý do giải thích cho các vấn đề của lưu vực Don và Azov, lớn nhất là bởi các hoạt động của con người.

Đầu tiên, việc xây dựng hồ chứa Tsimlyansk và các công trình thủy điện gây tác động rất đáng kể đến chế độ thủy văn của sông Don. Trong quá trình xây dựng, dòng chảy đã bị phá hủy và thay đổi, hệ thống điều chỉnh tự nhiên đã cũng ảnh hưởng nặng nề.

Kết quả của việc tạo ra các hồ chứa nhân tạo đã làm tăng tổng lượng bốc hơi bề mặt, gây ảnh hưởng tiêu cực vào mùa khô. Con sông trở nên nông hơn, các phụ lưu của chúng dần dần bị bồi lấp và các chất có hại tích tụ trong lớp trầm tích dưới đáy.

Thứ hai, nền nông nghiệp thâm canh đòi hỏi lượng nước tưới rất lớn. Trong bối cảnh hạn hán của những năm gần đây, nông dân phải lựa chọn khối lượng nước tưới tăng lên, càng gây ra cạn kiệt.

Yếu tố xói mòn đất cũng đáng kế khi các lớp đất phía trên cùng với nước và gió xâm nhập vào Don làm trầm trọng thêm vấn đề phù sa, đây là thách thức nghiêm trọng nhất đối với các con sông nhỏ. Tất nhiên, phân bón và các hóa chất được sử dụng rộng rãi góp phần làm suy thoái môi trường.

Thứ ba, nhiều vi phạm trong các khu bảo vệ nguồn nước như xây dựng những khu nhà trên vành đai bảo vệ bờ biển, xả nước thải ra sông... dẫn đến ô nhiễm và bồi lấp lưu vực sông Don.

Ngoài thảm họa về môi trường đối với miền Nam nước Nga, khu vực này còn phải đối mặt với thiệt hại kinh tế đáng kể. Đây là cách người đứng đầu Cơ quan Liên bang về Thủy sản Vasily Sokolov nhận xét về tình huống này:

"Chúng tôi thấy trữ lượng của hầu hết các loài cá có giá trị đang giảm sút như thế nào, các điều kiện sinh hoạt bị gián đoạn. Vịnh Sivash và Taganrog bị nhiễm mặn, điều tương tự có thể nói về phần trung tâm của biển - ở mọi nơi đều đã có giá trị đỉnh”.

“Nếu trước đây Biển Azov được coi là một trong những hồ chứa năng suất cao nhất trên thế giới thì giờ đây nó đang xuống cấp".

Nói chung là thấy mọi chuyện không tốt, nhưng liệu có còn cứu được con sông vĩ đại? Các chuyên gia đặc biệt khuyến nghị rằng một số biện pháp ưu tiên nên được thực hiện.

Cần phải kiểm kê và lập hộ chiếu sinh thái cho tất cả sông nhỏ, ao hồ và các công trình thủy lợi khác, nhiều trong số đó chỉ đơn giản là bị bỏ hoang. Sau đó, cần loại bỏ những thứ không còn ý nghĩa kinh tế, khơi thông lòng sông.

Tiếp theo phải khẩn trương phục hồi các khu bảo vệ nguồn nước và dải bảo vệ bờ biển, những khu cây xanh dọc lưu vực sông. Ngoài ra còn có đề xuất xây dựng một kênh đặc biệt đi qua tổ hợp thủy điện Kochetovsky.

Chỉ sau khi hoàn thành một loạt những biện pháp như vậy, người ta mới có thể hy vọng cải thiện dần tình hình môi trường. Chắc chắn điều này sẽ không xảy ra nhanh chóng, nhưng là cần thiết để tính toán cho tương lai.