[ẢNH] Hé lộ chương trình hạt nhân tuyệt mật của Nguyên soái Tito

Lãnh đạo của những người cộng sản Nam Tư - Nguyên soái Josip Broz Tito đã thể hiện sự quan tâm đến công nghệ hạt nhân ngay từ năm 1946, khi ông nhận được tác phẩm "Năng lượng nguyên tử" của nhà ngoại giao người Mỹ Henry de Wolf Smith từ nhà vật lý và hóa học người Nam Tư Pavle Savic.

Vào thời điểm đó, thế giới đã bị choáng ngợp bởi vụ ném bom nguyên tử vào các thành phố của Nhật Bản. Savich dứt khoát khuyên Tito bằng mọi giá phải có được một vũ khí đáng gờm như vậy, chủ yếu sử dụng mối quan hệ của ông ta với Liên Xô.

Nam Tư sẽ rất cần vũ khí hạt nhân trong hai năm nữa, khi Tito từ chối đi theo kế hoạch chủ đạo của Stalin. Nhà lãnh đạo Nam Tư từ chối công nhận Liên Xô là quan trọng nhất trong số các nước cộng sản.

Theo Tito, căng thẳng giữa hai khối chính trị - quân sự có thể sẽ mở ra một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba ở châu Âu và Nam Tư không cần điều này.

Năm 1949, Tito biết được về sự hiện diện của một quả bom nguyên tử ở Liên Xô. Nghèo khó và suy yếu do cuộc chiến với Đức Quốc xã, Nam Tư không có đủ nguồn lực để bắt tay vào việc tạo ra đầu đạn hạt nhân của riêng mình.

Tuy nhiên Tito hy vọng vào thiên tài của nhà vật lý học Pavle Savic. Trước đây, ông đã nghiên cứu vật liệu phóng xạ tại Viện Radium ở Paris, còn được gọi là Viện Curie.

Savich có kinh nghiệm thực tế trong nghiên cứu hạt nhân nguyên tử trước khi phát hiện ra sự phân hạch hạt nhân - quá trình cần thiết để tạo ra một quả bom nguyên tử. Niềm tin của Tito vào sự thành công của dự án càng được củng cố nhờ mối quan hệ của Savich với các đồng nghiệp Liên Xô.

Đặc biệt, nhà khoa học Nam Tư có quan hệ thân thiết với nhà khoa học Liên Xô Pyotr Kapitsa. Cuối cùng, Tito đề nghị Savic tổ chức một viện đặc biệt ở Nam Tư. Vì vậy tại Belgrade, theo quyết định của Đoàn Chủ tịch SFRY, Viện Vật lý Quốc gia đã xuất hiện.

Năm 1948, việc tuyển chọn nhân sự cho các phòng thí nghiệm tương lai sẽ tham gia vào nghiên cứu hạt nhân bắt đầu. Có sự tham gia của các nhà vật lý hạt nhân Nam Tư, những người đã trải qua cuộc chiến và sống sót sau chiến tranh. Nguyên soái Tito không tiếc tiền chi cho cơ sở này.

Ban lãnh đạo Nam Tư hiểu rằng cần phải nâng cao đội ngũ trí thức của mình. Một mạng lưới các trường toán học cho thanh thiếu niên năng khiếu đã được thành lập trong cả nước.

Chẳng bao lâu, điều này đã có tác động tích cực nhất đến sự phát triển của ngành công nghiệp, y học và khoa học của đất nước. Nam Tư đã tạo ra một số loại vũ khí của riêng họ vào những năm 1950. Ví dụ xe tăng chiến đấu chủ lực, một số loại máy bay hiện đại cho lực lượng không quân...

Tất nhiên, các nhà lãnh đạo Nam Tư không từ bỏ hy vọng phát triển bom nguyên tử của họ. Các dịch vụ đặc biệt đã ngăn chặn mọi sự rò rỉ thông tin, điều này được thực hiện bởi một Ban Giám đốc đặc biệt nhằm điều phối công việc của các viện khoa học.

Theo ghi nhận của các nhà sử học Serbia, trình độ kinh tế không cho phép Tito có được vũ khí nguyên tử. Nghiên cứu hạt nhân đòi hỏi quá nhiều tiền, họ thậm chí còn không đủ kinh phí để thúc đẩy nền kinh tế chứ chưa nói đến phát triển khoa học.

Ngay cả khi Viện Vật lý được thành lập, vẫn còn thiếu rất nhiều thiết bị cho mục đích giáo dục. Chúng ta có thể nói gì về các vấn đề khoa học. Đặc biệt thiếu hụt các nguyên liệu hạt nhân, chẳng hạn như Uranium, thứ cần thiết cho sự phát triển hạt nhân, cho cả mục đích hòa bình và quân sự.

Trong khi đó, trên trường quốc tế, đại diện của Nam Tư nói rất nhiều và thường nói rằng nước này ủng hộ việc giải trừ quân bị và ủng hộ việc sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Các cộng sự của Tito đã không ngừng cố gắng kiếm được đạn nguyên tử cho đến những năm 1970, đặc biệt là khi Ấn Độ thử nghiệm thành công bom nguyên tử.

Tito rất quan tâm đến những thành công của các nhà vật lý, theo dõi các bài báo trên báo chí đặc biệt, thậm chí đã đến thăm một triển lãm về năng lượng hạt nhân tại Hội chợ Belgrade năm 1960. Ông ta đã ra lệnh hỗ trợ các nhà địa chất đang tìm kiếm quặng Uranium ở Nam Tư.

Tuy nhiên những nỗ lực như vậy đã thất bại. Vào giữa những năm 1950, các nhà vật lý học Dedier và Savic thậm chí còn kêu gọi ban lãnh đạo đảng không chuyển nguồn lực sang những nhiệm vụ khó đạt được như chế tạo bom hạt nhân.

Nhưng đến giữa những năm 1950, Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Liên bang được thành lập ở Nam Tư và hoạt động theo hướng này vẫn tiếp tục ổn định.

Các mối quan hệ quốc tế đã giúp các chuyên gia Nam Tư tạo ra một lò phản ứng hạt nhân. Vào đầu những năm 1960, một mỏ Uranium đã được mở ở vùng núi Stara Planina. Đúng vậy, nó không đủ cho việc sử dụng nguyên liệu thô và đã bị đóng cửa vào năm 1965.

Chương trình hạt nhân của Nam Tư hoàn toàn bị đóng băng vào cuối những năm 1960 do sự leo thang liên tục của chi phí dẫn đến quá sức chịu đựng của nền kinh tế. Sau khi Nam Tư sụp đổ, tất cả nguyên liệu phóng xạ đã được chuyển đến các nhà máy hạt nhân của Nga.