[ẢNH] Giải mã việc Mỹ và Trung Quốc lại đổ lỗi cho nhau về Covid-19?

Tổng thống Trump mở đầu cuộc họp báo hôm 18-3 bằng cách mô tả virus SARS-CoV-2 là "virus Trung Quốc", giống như phát ngôn của Ngoại trưởng Mike Pompeo và các quan chức nội các hàng đầu khác. Trong khi Trung Quốc chỉ trích kịch liệt, một số quan chức Trung Quốc còn đổ thừa chính quân đội Mỹ mang rirus này tới Vũ Hán.

Covid-19 là khởi phát từ một chợ thực phẩm ở Vũ Hán, Trung Quốc, và nước này đã ghi nhận gần 81.000 ca nhiễm, hơn 3.200 ca tử vong.

Tính đến nay trên toàn thế giới Covid-19 đã lây lan ra 180 quốc gia và vùng lãnh thổ khiến gàn 288.000 ca nhiễm và gần 12.000 người tử vong.

WHO sau khi chần chừ vì sức ép từ Bắc Kinh, giờ đây họ cũng phải ra tuên bố Covid-19 là đại dịch toàn cầu.

Khi Tổng thống Trump gọi Covid-19 là virus Trung Quốc làm dấy lên chỉ trích rằng ông đang gắn "Trung Quốc" vào tên virus để bêu xấu nước này.

Phóng viên chuyên đưa tin về Nhà Trắng của CBS Weijia Jiang kể rằng một quan chức Mỹ gọi SARS-CoV-2 là Kung Flu (chơi chữ từ Kung Fu), cho thấy các quan chức đang học theo ông Trump, đưa ra những bình luận mang tính khiêu khích.

WHO từng cảnh báo cách đặt tên cho các dịch bệnh, phản đối những tên gọi gây ra sự kỳ thị hoặc phân biệt đối xử với các nhóm dân tộc nhất định. Nhưng Tổng thống Trump bảo vệ quan điểm cho rằng cách gọi đó là hoàn toàn chính xác vì virus này xuất phát lần đầu từ Trung Quốc, đồng thời giải thích thêm rằng, ông nói như vậy một phần vì các quan chức Trung Quốc tuyên truyền rằng Mỹ có thể đã đưa dịch đến nước họ.

Bản thân WHO cũng bị nhiều người chỉ trích trên Twitter vì từng chia sẻ một nghiên cứu của Trung Quốc rằng virus SARS-CoV-2 không thể lây từ người sang người. Đồng thời cho rằng vai trò của tổ chức này quá mờ nhạt trong đại dịch nghiêm trọng chết người đang diễn ra.

Hôm 12-3, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên viết trên Twitter rằng "có thể quân đội Mỹ đã mang virus SARS-CoV-2 tới Vũ Hán", dù không đưa ra bằng chứng nào.

Phát ngôn này khiến giới phân tích phản bác, ngay cả WHO cũng cho rằng thật hoang đường nếu cho rằng quân đội Mỹ đem virus chết người này vào Vũ Hán.

Các phát ngôn viên của Bộ ngoại giao Trung Quốc không ngừng chỉ trích Mỹ, tuy vậy Tổng thống Trump và các đồng sự vẫn cho rằng Trung Quốc đã không hành động thích đáng để cho ngăn chặn Covid-19 lây lan ngay trong giai đoạn đầu.

Bình luận mới nhất của Tổng thống Trump có khả năng làm leo thang căng thẳng. "Chắc chắn nó sẽ chọc giận chính phủ Trung Quốc vào thời điểm họ đang nỗ lực tuyên truyền không ngừng nghỉ". Ông Mira Rapp-Hooper, từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở Mỹ cho biết. "Trung Quốc có thể tiếp tục đổ lỗi cho Mỹ".

Chiến lược "chĩa mũi dùi" vào nhau của Mỹ và Trung Quốc diễn ra khi cả hai nước đối mặt chỉ trích về cách họ đối phó dịch Covid-19.

"Đây là một cuộc chiến 'nghi binh' - kích động căng thẳng quốc tế để đánh lạc hướng chú ý của công chúng, khiến họ bớt chú ý đến những vấn đề trong nước", Susan Shirk, chủ tịch Trung tâm Trung Quốc thế kỷ 21 tại Đại học California San Diego, cho biết.

Trung Quốc hứng chịu cả phẫn nộ trong nước lẫn chỉ trích quốc tế vì đã che đậy và hạ thấp mức nghiêm trọng của dịch sau khi phát hiện các ca nhiễm đầu tiên vào đầu tháng 12-2019. Đến ngày 20-1, Trung Quốc mới thừa nhận Covid-19 lây từ người sang người và bắt đầu có biện pháp quyết liệt.

Một bài phát biểu nội bộ được công khai vào giữa tháng hai tiết lộ Chủ tịch Trung Quốc đã biết về dịch khoảng hai tuần trước khi ông đưa ra bình luận công khai đầu tiên hôm 20-1, đặt ra câu hỏi tại sao các lãnh đạo Trung Quốc không làm việc nhanh hơn để giải quyết vấn đề.

Các chuyên gia quốc tế cho rằng Trung Quốc có thể đã khống chế Covid-19 dễ dàng và nhanh chóng hơn, ngăn nó tràn ra bên ngoài nếu giới chức kịp thời phản ứng vào đầu tháng một, khi số ca nhiễm ở Vũ Hán bắt đầu tăng lên, thay vì trì hoãn vài tuần rồi cuống cuồng phong tỏa thành phố vào cuối tháng, khi dịch có dấu hiệu mất kiểm soát.

Tuy nhiên, truyền thông nhà nước Trung Quốc lại kể một câu chuyện hoàn toàn khác sau khi nước này về cơ bản đã khống chế được dịch.

Họ ca ngợi Chủ tịch Tập Cận Bình là "lãnh đạo của nhân dân" đã dẫn dắt một "cuộc chiến toàn dân" đẩy lùi dịch bệnh, thể hiện Trung Quốc là hình mẫu để các nước khác noi theo.

Trung Quốc ba ngày qua không phát hiện ca nhiễm nội địa nào, mặc dù ghi nhận hàng chục ca "ngoại nhập".

Truyền thông Trung Quốc trong những ngày này hoạt động rầm rộ, nhấn mạnh vào con số ca nhiễm trong nước giảm dần, trái ngược với số ca nhiễm gia tăng nhanh chóng ở các nước khác.

Tuy nhiên, các biện pháp kiềm tỏa để dập dịch đã khiến kinh tế Trung Quốc chịu thiệt hại nghiêm trọng. Các ngành sản xuất và dịch vụ giảm xuống mức thấp kỷ lục, doanh số bán xe giảm 80%, xuất khẩu giảm 17,2% trong tháng một và tháng 2-2020.

Tỷ lệ thất nghiệp lên mức kỷ lục 6,2%. Gần 5 triệu người Trung Quốc mất việc. Trung Quốc chuẩn bị tung ra các gói kích thích để vực dậy nền kinh tế được cho là có thể lần đầu tiên suy thoái sau gần 4 thập niên.

"Chính quyền Trung Quốc tin rằng truyền thông phương Tây cố tình làm suy yếu câu chuyện về chiến thắng vĩ đại của Trung Quốc tại Vũ Hán", Victor Shih, phó giáo sư tại Đại học California, nói.

"Trung Quốc muốn nhắm đến cả khán giả trong và ngoài nước", Bill Bishop, người đứng đầu một blog về Trung Quốc nói. "Trên phương diện quốc tế, họ muốn tránh bị đổ lỗi về cuộc khủng hoảng đang bóp nghẹt nhiều quốc gia. Còn ở trong nước, họ đang thể hiện rằng 'thế lực bên ngoài' mới là bên cần chịu trách nhiệm".

Trong khi đó, Mỹ cũng không xử lý khủng hoảng hiệu quả. Ban đầu, Tổng thống Trump so sánh Covid-19 với bệnh cúm, đồng thời chỉ trích giới truyền thông và đảng Dân chủ thổi phồng độ nguy hiểm của Covid-19 để làm ảnh hưởng đến chính quyền ông.

Nhưng 9 ngày sau, ông thay đổi giọng, tuyên bố trong cuộc họp báo ngày 17-3 rằng ông đã cảm thấy nó là đại dịch từ lâu trước khi nó được coi là đại dịch.

Giới chuyên gia đánh giá Mỹ đã không đảm nhận vai trò là cường quốc lãnh đạo toàn cầu vào thời điểm mọi người cần sự giúp đỡ. Thay vào đó, họ đang chật vật vì thiếu kit xét nghiệm và các thiết bị khác, mặc dù đã có nhiều thời gian để chuẩn bị. Số ca nhiễm nCoV ở Mỹ đã tăng mạnh trong những ngày qua, lên hơn 14.000 ca nhiễm, trong đó hơn 200 người tử vong.

Vì vậy, việc Tổng thống Trump nhấn mạnh dịch khởi phát từ Trung Quốc có thể nhằm đánh lạc hướng, khiến công chúng bớt giận dữ về sự chủ quan ban đầu của chính quyền ông. "Cả hai chính quyền đều hưởng lợi về mặt chính trị khi tỏ ra cứng rắn", Blanchette nói.

Các chuyên gia nhận xét với cách phản ứng như vậy, Mỹ - Trung đang bỏ lỡ cơ hội đoàn kết sức mạnh để chống lại kẻ thù chung. "Họ là nền kinh tế lớn thứ nhất và thứ hai thế giới, cả hai đều đang đối phó với đại dịch toàn cầu", Cheng Li, từ Trung tâm John L. Thornton Trung Quốc, nói. "Kẻ thù chung là Covid-19".

"Khủng hoảng lẽ ra phải kéo hai đối thủ xích lại gần nhau để dẫn dắt nỗ lực đối phó dịch, nhưng thực tế thì dường như nó đang đẩy họ ra xa hơn", Rapp-Hooper nói.