Điểm yếu thứ nhất: Không có định hướng chính trị
Chuyên gia Yezid Sayigh thuộc Trung tâm Trung Đông Carnegie cho biết, phe nổi dậy đã không xây dựng được một chiến lược chính trị có thể thuyết phục được những người ủng hộ ông Assad thay đổi lập trường hay ít nhất cũng là sự chuyển biến tích cực để dẫn tới thúc đẩy đàm phán hòa bình. Đồng thời, họ cũng không có được sự hậu thuẫn của dân chúng, những người luôn sẵn sàng ủng hộ những lực lượng nào đứng về phía nhân dân.
Nguyên nhân bởi vì, lực lượng đối lập không thể hiện được là họ muốn lật đổ ông Assad là nhằm mục đích gì, xây dựng một xã hội ra sao, quyền lợi của nhân dân có được bảo đảm hay không? Trong khi họ rêu rao là chính phủ của ông Assad đàn áp dân chủ, giết hại dân lành thì chính họ cũng làm những việc mà nhiều người ghê tởm là giết người, ăn tim, thảm sát tù binh, lấy dân thường làm bia đỡ đạn…
Chính những hành động của quân nổi dậy đã làm cho người ta thấy chính quyền tương lai của họ cũng không hơn gì chính phủ đưong nhiệm, việc lật đổ chính quyền tất yếu cũng chỉ dẫn đến một hậu quả thảm khốc cho nhân dân Syria. Những người thức thời chỉ cần nhìn hành động hiện tại của phe đối lập là cũng biết Syria sẽ hỗn loạn ra sao nếu chính quyền của ông Assad sụp đổ.
Ông Sayigh nói: “Phe nổi dậy đã thiếu sự lãnh đạo chính trị ngay từ đầu. Sự thiếu thống nhất trong phe nổi dậy đã chứng tỏ họ thiếu một đường lối lãnh đạo nhất quán, thiếu mục đích chính trị rõ ràng, thiếu định hướng chiến lược dài hơi nhằm đạt tới mục đích cuối cùng.” Thiếu những vấn đề đó thì tựu trung lại, quân nổi dậy cũng chỉ là một đội quân bất mãn với chính phủ chứ không phải là một lực lượng giải phóng.
Theo các chuyên gia quân sự, tình hình còn tệ hại hơn khi ngay trong nội bộ của phe nổi dậy, việc đấu đá lẫn nhau giữa những chiến binh thánh chiến và các đơn vị FSA do phương Tây hậu thuẫn ngày càng gia tăng, đỉnh điểm là việc các chiến binh al Qaeda sát hại 3 chỉ huy FSA ở Latakia và Idlib.
Sự tham gia của quá nhiều lực lượng quân sự trong và ngoài nước, thậm chí là lính đánh thuê với nhiều động cơ, mục đích khác nhau đã khiến cho quân nổi dậy chỉ là một lực lượng ô hợp chiến đấu không vì lí tưởng chung, không có định hướng chính trị rõ ràng. Cùng với sự góp mặt của một số lực lượng thuộc tổ chức khủng bố Al-Qaeda đã khiến họ không nhận được sự ủng hộ rộng rãi của cộng đồng quốc tế, dẫn tới không áp dụng các biện pháp quyết liệt đối với chính phủ của Tổng thống Assad.
Điểm yếu thứ hai: Không có hệ thống chỉ huy và liên lạc thống nhất
Ông Aram Nerguizian thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Mỹ nhận xét: “Một trong những vấn đề nổi cộm của phe đối lập Syria là hệ thống chỉ huy. Lực lượng nổi dậy có hơn 4 lữ đoàn với từ 100.000 đến 120.000 quân. Tuy nhiên lực lượng này lại có hệ thống chỉ huy và liên lạc thiếu thống nhất, tổ chức phức tạp và thiếu phương tiện như thời Chiến tranh thế giới thứ nhất”.
Đối với phe nổi dậy Syria, để thực hiện được một vụ tấn công với sự tham gia của nhiều lực lượng khác nhau, họ phải mất nhiều ngày đàm phán, chọn người chỉ huy, đặc biệt là khi có sự tham gia của các đơn vị thánh chiến như al-Qaeda. Trong khi đó, vấn đề hiệp đồng tác chiến lại không được coi trọng, thậm chí có cả tình trạng lực lượng nọ sợ lực lượng kia lập được nhiều chiến công hơn mình.
Ông Nerguizian nhấn mạnh: “Phe nổi dậy đã quay lại với chiến thuật tiêu hao mạnh ai nấy đánh của mình với hy vọng rằng những thiệt hại lẻ tẻ này sẽ làm nhụt nhuệ khí của lực lượng quân đội Assad”. Đó là chiến thuật cũng những đội quân phiến loạn nhỏ lẻ chứ không phải của một lực lượng quân đội chính quy và được chỉ huy thống nhất.
Tướng Salim Idriss, một vị tướng đào ngũ của quân đội Syria được bổ nhiệm làm chỉ huy Bộ tư lệnh Tối cao của quân nổi dậy hồi đầu năm, đã thừa nhận rằng rất khó để hình thành một hệ thống chỉ huy tập quyền, có khả năng lãnh đạo đường lối và chỉ đạo tác chiến các lữ đoàn của Quân đội Syria Tự do (FSA), vốn có truyền thống hoạt động độc lập và các vị chỉ huy vốn không ai chịu phục ai.
Thực tế đã cho thấy, quân nổi dậy Syria phải mất nhiều tháng trời, thậm chí nhiều năm mới chiếm được những mục tiêu có giá trị cao ở khu vực mà họ chiếm đóng ở phía bắc, chẳng hạn như căn cứ không quân Menagh gần Aleppo, thế nhưng lại mất mục tiêu này chỉ trong một thời gian ngắn ngủi.
Trong khi đó, các đơn vị đồn trú của quân đội Syria bên trong lãnh thổ của phe đối lập, nằm trong vòng vây của lực lượng nổi dậy với lực lượng chỉ vài trăm người lại có thể trụ vững và đánh bại các đợt tấn công của lực lượng đối lập có quân số đông hơn rất nhiều.
Điểm yếu thứ 3: Thiếu chỉ huy giỏi và nhãn quan chiến lược
Một vấn đề rất quan trọng trong chiến tranh là nhãn quan chiến lược và chỉ huy chiến trường tài giỏi. Các chuyên gia phân tích quân sự cho rằng lực lượng nổi dậy chiến đấu chống lại quân đội chính phủ của Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã bỏ lỡ thời cơ chiến lược trên chiến trường khi quân đội chính phủ phải sơ tán lực lượng để chuẩn bị đối phó với cuộc tập kích đường không của Mỹ.
Khi cuộc khủng hoảng vũ khí hóa học ở Syria căng thẳng đến mức mọi người đều tin rằng cuộc tấn công quân sự của Mỹ vào Syria sẽ diễn ra ngay đầu tháng 9, các đơn vị quân đội trọng yếu của Syria đã phải rời bỏ doanh trại, phân tán binh lực và vũ khí, trang bị để tránh bị tổn thất nặng nề do tên lửa hành trình của Mỹ vốn có độ chính xác rất cao và khả năng hủy diệt rất lớn.
Việc quân đội chính phủ bị xáo trộn hệ thống phòng ngự đã tạo ra “thời cơ vàng” cho phe nổi dậy mở những đợt tấn công quyết định làm thay đổi cục diện chiến trường nhưng họ đã không nắm bắt được cơ hội này. Điề đó đã cho thấy họ không có những chỉ huy chiến trường giỏi với nhãn quan chiến lược sắc bén.
Đã không tự tạo được cơ hội để xoay chuyển tình thế, khi nó được mang đến vì các yếu tố khách quan họ cũng không biết nắm lấy. Thời cơ này diễn ra trong khoảng thời gian không ít hơn nửa tháng mà quân nổi dậy không tận dụng được thì có thất bại họ cũng chỉ nên tự trách mình. Đây cũng là những vấn đề trầm kha của phe nổi dậy Syria kể từ khi họ bắt đầu đứng lên chống lại quân đội chính phủ cách đây 2 năm rưỡi.
Hiện nay, thế chủ động lại đang thuộc về quân chính phủ, ngay cả trong khi đang phải phân tán binh lực tránh đòn tập kích của Mỹ họ cũng đã liên tiếp mở các cuộc tấn công giải phóng liên tiếp các thành phố, thị trấn, làng mạc. Trong khi Nga và Mỹ đang đàm phán về hòa bình Syria thì quân chính phủ cũng tranh thủ giải phóng hàng loạt các cứ điểm quan trọng, rõ ràng là các tướng lĩnh quân chính phủ Syria già rơ hơn các vị tướng ô hợp của quân nổi dậy.
Với những điểm yếu quá lớn như vậy thật khó để quân nổi dậy có thể xoay chuyển được cục diện chứ đừng nói là chiến thắng quân chính phủ, lật đổ chính quyền của Tổng thống Assad. Có thể là hơi sớm để đưa ra kết luận, nhưng nếu không có các biện pháp can thiệp tích cực của Mỹ và đồng minh như: Không kích cường tập các vị trí chiến lược của quân chính phủ hoặc dùng không quân chi viện hỏa lực chiến trường cho bộ binh thì chắc chắn quân nổi dậy sẽ thất bại.
