- CA Hà Nội sẵn sàng phương án đảm bảo ANTT cho kỳ thi THPT quốc gia 2017
- Thi THPT quốc gia 2017: Sẽ công bố đáp án toàn bộ 24 mã đề thi
- Áp lực thi cử (2): Làm sao để con không bị… tâm thần?
Đề thi môn Ngữ Văn - Kỳ thi THPT Quốc gia 2017:
* Gợi ý bài giải đề thi môn Ngữ Văn, kỳ thi THPT Quốc gia 2017:
I. ĐỌC HIỂU
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính: Nghị luận.
Câu 2. Theo tác giả, thấu cảm là khả năng nhìn thế giới bằng con mắt của người khác, đặt mình vào cuộc đời của họ.
Câu 3. Nhận xét về hành vi của các nhân vật được nhắc tới trong văn bản:
- Đứa bé ba tuổi sẵn sàng chìa con gấu bông của mình cho em bé sơ sinh để dỗ em bé đang khóc.
- Cô gái nhăn mặt cảm nhận được cái đắng ngắt của vị thuốc mà bạn mình đang phải uống.
- Cậu bé Bồ Đào Nha an ủi một cổ động viên người Pháp sau trận chung kết EURO 2016.
Các hành động ấy, ở nhiều lứa tuổi khác nhau, nhiều nền văn hoá khác nhau, trong những hoàn cảnh không giống nhau nhưng đều thể hiện sự cảm thông, sẻ chia với những buồn đau, mất mát, những khó khăn của người khác - dẫu cho người ấy là bạn hay là đối thủ của mình. Đó là những hành động đẹp, thể hiện sự thấu cảm và lòng trắc ẩn. Những hành động đẹp làm nên vẻ đẹp nhân cách của con người, vẻ đẹp văn hoá của xã hội.
Câu 4. Học sinh có thể nêu quan điểm riêng của mình về vấn đề (đồng ý hoặc không đồng ý hoặc có bổ sung ...) nhưng cần phải lập luận mạch lạc, thuyết phục.
- Đồng ý với ý kiến trên vì lòng trắc ẩn là tấm lòng thương xót người khác một cách kín đáo, sâu xa. Chỉ có thể yêu thương người khác khi ta thực sự hiểu họ, đồng cảm với họ. Và để làm được điều đó, ta phải biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác, đồng cảm với người khác. Đó chính là sự thấu cảm. Vậy thấu cảm chính là nguồn gốc của lòng trắc ẩn.
- Bổ sung: Nhiều khi sự thấu cảm thôi chưa đủ để tạo nên lòng trắc ẩn. Con người cần có tình yêu thương, lòng nhân ái, vị tha. Xã hội cũng cần có sự bao dung và đề cao những giá trị nhân văn. Có như vậy, lòng trắc ẩn, tình yêu thương mới được lan toả trong cộng đồng.
II. LÀM VĂN
Câu 1. Nghị luận xã hội
* Yêu cầu về hình thức:
- Học sinh viết đoạn văn với nội dung và dung lượng theo yêu cầu đề bài.
- Diễn đạt mạch lạc, ngắn gọn, không mắc các lỗi dùng từ, đặt câu, lỗi chính tả.
* Yêu cầu về nội dung:
Học sinh có thể trình bày suy nghĩ riêng của mình về vấn đề cần nghị luận nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
- Giải thích: Thấu cảm là khả năng nhìn thế giới bằng con mắt của người khác, đặt mình vào cuộc đời của họ.
- Khẳng định thấu cảm có ý nghĩa to lớn với cuộc sống con người và xã hội, cụ thể:
+ Ý nghĩa với cá nhân người có khả năng thấu cảm: Có thể thấu hiểu, cảm thông, chia sẻ với những tâm trạng, cảm xúc, suy nghĩ của người khác. Qua đó, ta sẽ được mọi người tin cậy, yêu thương. Đó chính là chìa khoá của thành công và hạnh phúc.
+ Ý nghĩa đối với những người xung quanh: Mọi người khi nhận được sự cảm thông, sẻ chia trong những hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống sẽ vơi nhẹ nỗi buồn, có thêm động lực để vượt qua những khó khăn, thử thách.
+ Ý nghĩa với xã hội: Tạo dựng một xã hội thực sự nhân văn, tốt đẹp với những mối quan hệ giữa các cá nhân được gắn kết trong sự thấu cảm và tình thương.
* Bình luận mở rộng:
- Phê phán những biểu hiện của những người chỉ thờ ơ, vô cảm, ích kỉ, chỉ biết đến bản thân mình và không quan tâm đến mọi thứ xung quanh.
- Muốn rèn luyện lòng thấu cảm, phải luôn sống chân thành, cởi mở, bao dung và vị tha.
Tóm lại, mỗi chúng ta cần có lối sống tích cực và xây dựng cho mình những tình cảm tốt đẹp, từ đó có sự thấu cảm trong cuộc sống.
Câu 2. Nghị luận văn học
* Yêu cầu về hình thức:
- Bài viết yêu cầu trình bày rõ ràng, sạch đẹp, đúng bố cục 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
- Không mắc các lỗi diễn đạt, lỗi dùng từ, đặt câu.
* Yêu cầu về nội dung:
- Mở bài:
+ Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm.
+ Ví trí và nội dung đoạn thơ: Nằm ở phần đầu (những cảm nhận chung về Đất Nước), đoạn thơ nói về những quan niệm mới mẻ về Đất Nước và thể hiện tư tưởng trung tâm Đất Nước của nhân dân.
- Thân bài:
+) Đất Nước được cảm nhận gắn liền với chiều rộng không gian:
+ Không gian cá nhân riêng tư: Nơi anh đến trường, nơi em tắm, nơi ta hò hẹn.
+ Không gian cộng chung của cộng đồng: Nơi dân ta đoàn tụ.
+ Không gian hiện thực: Bờ sông nơi hò hẹn, con đường anh đến trường.
+ Không gian huyền thoại: Chim về, Rồng ở, chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc, cá ngư ông móng nước biển khởi.
+) Đất nước cảm nhận trong chiều dài thời gian lịch sử: Lịch sử đất nước được hình dung giống như một cuộc chạy tiếp sức của nhiều thế hệ, từ những ai đã khuất (quá khứ) - những ai bây giờ (hiện tại) - sinh con đẻ cái (tương lai). Các thể hệ vừa "gánh vác" di sản cha ông truyền lại vừa "dặn dò" trao gửi Đất Nước cho con cháu mai sau.
+) Đất nước trong cảm nhận về chiều sâu văn hoá truyền thống: Nhắc lại truyền thuyết Lạc Long Quân – Âu Cơ, về cội nguồn thiêng liêng cao quý, về tấm lòng biết ơn thành kính hướng về tổ tiên.
=> Tư tưởng Đất Nước nhân dân xuyên suốt toàn bộ đoạn thơ.
Bình luận về quan niệm đất nước của Nguyễn Khoa Điềm: Đó là quan niệm mới mẻ, thể hiện tư tưởng dân chủ sâu sắc (có thể so sánh với quan niệm Đất nước trong thơ văn trung đại: Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo ...)
+) Nghệ thuật:
+ Cách định nghĩa bằng cách tách từ ngữ để phân tách khái niệm đất nước thành hai thành tố (đất và nước) để soi chiếu đất nước một cách chi tiết, cụ thể sâu sắc để rồi lại tổng hợp lại để có cái nhìn toàn diện về Đất nước.
+ Giọng thơ thủ thỉ như những lời tâm sự trong tình yêu đối lứa nhưng cũng mãnh liệt, tha thiết, thiêng liêng trong tình yêu Đất Nước.
+ Phép điệp ở nhiều cấp độ (điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc câu).
+ Phép liệt kê.
+ Sử dụng chất liệu văn học dân gian: Truyền thuyết, ca dao, tục ngữ…
* Nhận định đề thi môn Ngữ Văn, Kỳ thi THPT Quốc gia 2017:
TS.Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên Ngữ văn của Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội), nhận định: Từ năm 2017, đề thi THPT quốc gia môn Ngữ văn có sự thay đổi lớn từ cấu trúc, nội dung đến thời gian thi. Không còn một bài thi Ngữ văn thông thường với thời gian làm bài là 180 phút, đề thi năm 2017 chỉ có thời gian làm bài là 120 phút với hai phần là Đọc hiểu và Làm văn. Từng phần của đề thi cũng có sự điều chỉnh để phù hợp với thời gian làm bài.
Cụ thể như sau:
Phần Đọc hiểu không còn 8 câu hỏi nhỏ với chia đều cho 2 ngữ liệu. Đề thi Ngữ văn năm 2017 chỉ gồm 1 ngữ liệu đi kèm 4 câu hỏi nhỏ với các cấp độ nhận thức Nhận biết – Thông hiểu –Vận dụng. Ngữ liệu nằm ngoài/trong chương trình sách giáo khoa.
Câu 1 chỉ dừng lại ở việc kiểm tra học sinh ở mức độ Nhận biết – nhớ kiến thức tiếng Việt với câu hỏi cụ thể về phương thức biểu đạt chính của đoạn trích. Học sinh sẽ hoàn thành yêu cầu của đề rất dễ dàng.
Riêng câu 2 với yêu cầu giải thích khái niệm thấu cảm, dường như đề đã chạm tới mức độ thông hiểu theo tiêu chí thông thường của các câu hỏi đọc hiểu. Tuy nhiên, có thể thấy, câu hỏi 2 thực chất học sinh chỉ cần chép lại những ý cơ bản trong phần một của đoạn trích, và gần như không cần sự sáng tạo. Đó là nguyên nhân khiến tiêu chí về sự thông hiểu bị hạn chế.
Mức độ suy luận của thí sinh ở câu 3 không cần huy động nhiều hơn so với câu 2 bởi thực chất, để nhận xét về “hành vi của đứa trẻ ba tuổi, cô gái có bạn bị ốm, cậu bé Bồ Đào Nha được nhắc đến trong đoạn trích”, thí sinh chỉ cần quay trở lại câu mở đoạn “Thấu cảm xảy ra trong từng khoảnh khắc của cuộc sống”, và chỉ cần thêm bớt một vài ý kiến cá nhân trên cơ sở nhận định của câu mở đoạn.
Câu hỏi duy nhất đòi hỏi tư duy, trải nghiệm, sự suy ngẫm và “thấu cảm” của thí sinh chính là câu 4, đây là câu hỏi có thể coi đã đạt tới mục đích của Vận dung – Vận dụng cao theo tiêu chí của bài Đọc hiểu. Tuy nhiên, tần suất tư duy cho một phần Đọc hiểu như vậy là hơi “khiêm tốn” trong một đề thi quốc gia.
Câu viết đoạn văn nghị luận xã hội đảm bảo đúng mối quan hệ hữu cơ với phần Đọc hiểu theo cấu trúc các đề minh hoạ, thử nghiệm, tham khảo của Bộ trước đây. Trong đó, việc lựa chọn ngữ liệu Đọc hiểu cùng một vài ý trong các câu hỏi Đọc hiểu đã giúp thí sinh phần nào xác định được nội dung, chủ đề và hướng triển khai trong câu viết đoạn văn nghị luận xã hội.
Vấn đề về sự “thấu cảm” vừa là vấn đề muôn đời trong cuộc sống nhân sinh, thế sự, vừa là điều có thể chạm tới phần nào thực tế bức bối của cách sống vô cảm khá phổ biến hiện nay. Trong khá nhiều những vấn đề của cuộc sống thời hiện tại, có lẽ sự “thấu cảm” cũng là điều nên nói.
Điều đáng ghi nhận đầu tiên ở câu nghị luận văn học chính là việc lựa chọn đoạn thơ cảm nhận trong một đoạn trích dài 90 câu – đoạn thơ đã giúp người đọc – học trò… có những cảm nhận khá đầy đủ về Đất Nước: Đất Nước được đặt trong chiều dài “đằng đẵng” của thời gian lịch sử, được đặt trong chiều rộng “mênh mông” của không gian địa lí, trong chiều sâu, bề dày của văn hóa, phong tục…
Từ 3 bình diện ấy, Đất Nước đem đến những cảm nhận vừa bình dị, gần gũi với cuộc sống nhân dân, vừa thiêng liêng, cao cả hướng tới những khái niệm về cội nguồn về nhân dân, đất nước.
Sau những cảm nhận bình dị và thiêng liêng ấy, đoạn thơ cũng đã đề cập đến trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với Đất Nước; và toàn bộ đoạn thơ 20 câu đã hướng tới thể hiện tư tưởng chủ đạo của đoạn trích – tư tưởng “Đất Nước của nhân dân”.
Nếu cần nói thêm về câu nghị luận văn học thì có lẽ là một chút băn khoăn: Câu lệnh đưa ra 2 yêu cầu cảm nhận về đoạn thơ và bình luận quan niệm về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm – đây là 2 yêu cầu thực ra không thể tách rời trong quá trình làm bài, triển khai luận điểm của học trò, và yêu cầu “bình luận về quan niệm Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm” nên cụ thể hóa để hướng tới tư tưởng “Đất Nước của nhân dân” và nhập vào trong yêu cầu cảm nhận.
Ví dụ, học sinh sẽ dễ triển khai luận điểm sáng và rõ hơn với câu lệnh “Cảm nhận về tư tưởng 'Đất Nước của Nhân Dân' trong đoạn thơ trên”.
